żeby

Hello, you have come here looking for the meaning of the word żeby. In DICTIOUS you will not only get to know all the dictionary meanings for the word żeby, but we will also tell you about its etymology, its characteristics and you will know how to say żeby in singular and plural. Everything you need to know about the word żeby you have here. The definition of the word żeby will help you to be more precise and correct when speaking or writing your texts. Knowing the definition ofżeby, as well as those of other words, enriches your vocabulary and provides you with more and better linguistic resources.
See also: zęby

Old Polish

Etymology

From że +‎ -by. First attested in the 15th century.

Pronunciation

  • IPA(key): (10th–15th CE) /ʒʲɛbɨ/
  • IPA(key): (15th CE) /ʒʲɛbɨ/

Conjunction

żeby

  1. introduces a subordinate clause; that
    Synonym: że
    • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 88:
      Tegdi ten, yen bi myenil, zebi yego bili role... ma doswyatczicz
      [Tegdy ten, jen by mienił, żeby jego były role... ma doświadczyć]
    • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 86:
      Aczbi syąn prigodzilo, zebi nyektori nyeprzyiaczel... na nyekogo wrzvczil syąn (quod... irruerit) gy zabycz chczancz
      [Aczby się przygodziło, żeby niektory nieprzyjaciel... na niekogo wrzucił się (quod... irruerit) ji zabić chcąc]
    • 1930 [Fifteenth century], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, section 16,30:
      Pakli nowø rzecz vcini pan, zebi *otworzocz zemya vsta swa polknølabi ge (ut... deglutiat eos)
      [Pakli nową rzecz uczyni Pan, żeby otworząc ziemia usta swa połknęłaby je (ut... deglutiat eos)]
    • 1930 [Fifteenth century], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, section 36,6:
      Bo gest to to prawo dzewek Salfaad od boga vidano, zeby syø swadzbili, s kim zechczø
      [Bo jest to to prawo dziewek Salfaad od Boga wydano, żeby się swadźbiły, z kimże chcą]
    • 1874-1891 [Fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXV, page 218:
      Zebichom na them kazanu prziszli g boszkemu posznanu po them zawithanu
      [Żebychom na tem kazaniu przyszli k boskiemu poznaniu po tem zawitaniu]
  2. to, so that, in order to
    • 1864, Jan Długosz, edited by Aleksander Przezdziecki, Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis nunc primum e codice autographo‎, volume III, page 354:
      Gdyszem umrzecz ymyal, prothoszem tho kazal popysszacz, zeby tho na mey duszy mye zostalo
      [Gdyżem umrzeć imiał, protożem to kazał popisać, żeby to na mej duszy mie zostało]
    • 1930 [Fifteenth century], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, section 29,18:
      Aby snad nye bili myedzi wami møsz albo zona..., gegos to by sercze bilo odwroczono od pana boga twego dzysz, zeby sedl (ut vadat) y slvzil bogom tich narodow
      [Aby snad nie byli miedzy wami mąż albo żona..., jegoż to by sierce było odwrocono od Pana Boga twego dziś, żeby szedł (ut vadat) i służył bogom tych narodow]
    • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 93:
      Paklibi ktori krziwi s przerzeczonich ku moczi prziycz bi wsgardzil, tako zebi prawu staacz nye chczyal (sic quod iuri nollet parere)..., tegdi... tho wschisthko onemu, komu zaloscz yest, dano ma bicz
      [Pakliby ktory krzywy z przerzeczonych ku mocy przyć by wzgardził, tako żeby prawu stać nie chciał (sic quod iuri nollet parere)..., tegdy... to wszystko onemu, komu żałość jest, dano ma być]
    • 1930 [Fifteenth century], “Lev”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, section 5,8:
      Gensze (sc. kapłan) pyrwe offyervge za grzech, zakrøczyw glowø gego, tako zebi syø gardla *dzerszalo (retorquebit caput eius ad pennulas, ita ut collo haereat) any owszem gey vrwacz
      [Jenże (sc. kapłan) pirwe ofieruje za grzech, zakręciw głowę jego, tako żeby się gardła dzierżała (retorquebit caput eius ad pennulas, ita ut collo haereat) ani owszem jej urwać]

Descendants

  • Masurian: zebi
  • Polish: żeby
  • Silesian: żeby

References

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish żeby. By surface analysis, że +‎ -by. Compare Kashubian żebë.

Pronunciation

Conjunction

żeby

  1. creates a subordinate clause expressing desire or wish; to, so that, for that, in order to
    Synonyms: aby, ażeby, by, iżby
    Chcę, żebyś ciężej pracował! ― I want you to work harder!
  2. creates a subordinate clause in which the speaker believes the following event would be good; to, that, had better, may
    Synonyms: aby, ażeby, bodaj, bodajby, by, byle, byleby, niech, niechaj, niechajże, niechby, niechże, oby
    Żeby mnie nie zabiło! ― I hope that it doesn't kill me!
  3. creates a subordinate clause expressing aim or purpose, one's goal; to, so that, for that, in order to
    Synonyms: aby, ażeby, by
    Czytam, żeby się uczyć. ― I am reading (in order) to learn.
  4. creates a subordinate clause expressing expressing means by which something is achieved; to, so that, for that, in order to or
    Synonyms: aby, ażeby, by
  5. creates a subordinate clause in which one states the possibility of something depends on something else; to, so that, for that, in order to
    Synonyms: aby, ażeby, by
    Zjadłem za dużo, żeby teraz biegać. ― I ate too much to run right now.
  6. creates a subordinate clause expressing the speaker's position on the truthfulness of a given situation , or
    Synonym: gdyby
    Żebyś wiedział! ― You bet! (literally, “So that you knew!”)
    Żebyś wiedział! ― You bet! (literally, “So that you knew!”)
  7. (colloquial) creates a subordinate clause emphasizing that the speaker thinks the contents of their statement are apt , or
    Synonym: choćby
    żeby nie wiem co ― you'd better believe it (literally, “so that I don't know what”)
  8. (chiefly in negated sentences) creates a subordinate clause expressing doubt; that, if
    Synonyms: ażeby, by, iżby
    Nie wiem, żeby... ― I don't know if he...
  9. creates a subordinate clause expressing the speakers doubt with relation to the goodness of a given event; roughly, to think that or
    Synonyms: że, że też
    żeby też ― to think that (literally, “so that also”)
    ale żeby ― but to (think that)
  10. (colloquial) creates a subordinate clause that expresses a lack of results; for the sake of
    Synonyms: aby, byle, dla
    gadać, żeby gadać ― to talk for the sake of talking
  11. creates a subordinate clause in which the speaker thinks something else should be reality rather than what truly is; so that, may; if only
    Synonym: gdyby
  12. (literary) introduces a subordinate clause relating a following event with a previous one that is not caused by the first event; just to, only to
    Synonyms: aby, ażeby, by
    Uciekał przez trzy lata, żeby skończyć w więzieniu. ― He ran away for three years just to end up in prison.
  13. (colloquial) introduces a second action co-occurring with another; to
    Synonyms: by, dla, gwoli
    żeby tak powiedzieć ― as it were/so to speak/I'll add (literally, “in order to say so”)
  14. (colloquial) creates a subordinate clause expressing consequences; or else

Declension

Combined forms of żeby
singular plural
1st person żebym żebyśmy
2nd person żebyś żebyście
3rd person żeby żeby

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), żeby is one of the most used words in Polish, appearing 8 times in scientific texts, 5 times in news, 68 times in essays, 121 times in fiction, and 334 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 536 times, making it the 84th most common word in a corpus of 500,000 words.

References

  1. ^ Ida Kurcz (1990) “żeby”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language]‎ (in Polish), volume 2, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 796

Further reading

  • żeby in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • żeby in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “żeby”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • “ŻEBY I”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 21.07.2008
  • “ŻEBY II”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 06.12.2008
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “żeby”, in Słownik języka polskiego‎
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “żeby”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “żeby”, in Słownik języka polskiego‎ (in Polish), volume 8, Warsaw, page 701

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish żeby. By surface analysis, że +‎ -by. Compare Kashubian żebë.

Pronunciation

  • IPA(key): /ˈʐɛbɨ/
  • Rhymes: -ɛbɨ
  • Syllabification: że‧by

Conjunction

żeby

  1. creates a subordinate clause expressing aim or purpose, one's goal; to, so that, for that, in order to
    Synonyms: aby, ażby, by, coby, iżeby

Further reading

Wikious
Boobota
Sagapedia