багатыр

Belarusian

Etymology

Inherited from Old East Slavic богатꙑрь (bogatyrĭ), from a Turkic language.

Pronunciation

• IPA^(key):

• Audio

  (file)

Noun

багаты́р • (bahatýr) m pers (genitive багатыра́, nominative plural багатыры́, genitive plural багатыро́ў)

1. (historical) bogatyr, a medieval heroic warrior in Kievan Rus

   Synonyms: асі́лак (asílak), ві́цязь (vícjazʹ)

   • 1911, Александр Сержпутовскій, editor, Сказки и разсказы бѣлоруссовъ полѣшуковъ [Fairy tales and stories of the Belarusians from Polesia], С.-Петербургъ, page 12:

     А си́ла ў еґо́ така́я, што як да́сь мо́латам, дак аж кава́дло ў зе́млю хава́етца. И празва́ли лю́дзи кавалё́ваго сы́на Баґатыро́м.

     A síla ŭ jegó takája, što jak dásʹ mólatam, dak až kavádlo ŭ zjémlju xavájetca. I prazváli ljúdzi kavaljóvaho sýna Bagatyróm.

     And his strength is so great, that even an anvil burries into the ground whenever he strikes his hammer. So people nicknamed the blacksmith's son Bogatyr.

   • 1914, Андрэй Зязюля, “Браты мілыя!”, in Biełarus, volume 2, number 52, Wilnia, page 2 of an extra supplement:

     Як без пары́ сярпом падрэ́заны колас паў ён у расцьве́це жыцьця́, паў як вялі́кі багаты́р-вая́ка, як добры грамадзяні́н, як ве́рны сын свайго кра́ю і ба́цькаўщыны, як праўдзі́вы каталі́к ў абароне ве́ры і пра́ўды.

     Jak biez parý siarpóm padrézany kółas paŭ jon ŭ razćwiécie żyćciá, paŭ jak wialíki bahatýr-wajáka, jak dóbry hramadzianín, jak wiérny syn swajhó kráju i báćkaŭszczyny, jak praŭdzíwy katalík ŭ abarónie wiéry i práŭdy.

     Just like an ear of wheat cut by a sickle prematurely, he lost life in his prime, died like a great hero-warrior, like a good citizen, like a loyal son of his country and fatherland, like a true Catholic. Passed away while defending faith and justice.

2. a rich man

   Synonyms: багаце́й (bahacjéj), ту́мар (túmar)

   • 1912, Тэрэза Гардзялкоўская, editor, Беларускіе казкі [Belarusian fairy tales], Вільня, page 9:

     Тагды́ пазна́лі лю́дзі, што гдзе бага́цтва, там німа́ш шча́сьця, што багаты́р ад бага́цтва гі́не.

     Tahdý paználi ljúdzi, što hdzje baháctva, tam nimáš ščásʹcja, što bahatýr ad baháctva hínje.

     So people learned that where's wealth, there's no happiness. That the rich perishes from wealth.

   • 1913, Кандрат Лейка, “Панас Крэнт”, in Naša Niva, volume 8, number 45, Вільня, page 1:

     Хоць Пана́с і пага́ны быў чэлаве́к, але́ праз бага́цтва усю́ды яго усе́ паважа́лі, а свае́ селякі́ хоць у сэ́рцу і пракліна́лі багатыра́, а дзе́ля ві́ду ўсё-такі́ шапкава́лі пе́рэд ім.

     Xocʹ Panás i pahány byŭ čelavjék, aljé praz baháctva usjúdy jahó usjé pavažáli, a svajé sjeljakí xocʹ u sércu i praklináli bahatyrá, a dzjélja vídu ŭsjo-takí šapkaváli pjéred im.

     Even though Panas was a bad person, everyone everywhere gave him credit due to his wealth. His co-villagers secretly condemned the rich man and yet hailed him respectfully for the sake of appearances.

   • 1934 [1820], Walter Scott, translated by Іван Гарбуз, Айвенго, Менск, translation of Ivanhoe, page 230:

     Ды гэта-ж Ісаак з Іёрка, багаты́р. Я асабі́ста з ім ве́льмі ма́ла знаёмы, але наш ке́лар і ска́рбнік ме́лі з ім бесперапы́нныя зносіны, і ходзяць чу́ткі, што яго дом у Іёрку набі́ты золатам і срэ́брам.

     Dy heta-ž Isaak z Ijórka, bahatýr. Ja asabísta z im vjélʹmi mála znajómy, alje naš kjélar i skárbnik mjéli z im bjespjerapýnnyja znósiny, i xódzjacʹ čútki, što jahó dom u Ijórku nabíty zólatam i srébram.

   • 2018 [2012], Елена Агинская, translated by Алесь Емельянаў-Шыловіч and Міраслаў Адамчык, Казачны карагод, Litres (2020), translation of Сказочный хоровод, →ISBN, page 102:

     Калі́ птушаня́ паздараве́ла і памацне́ла, багаты́р адпусці́ў яго на волю.

     Kalí ptušanjá pazdaravjéla i pamacnjéla, bahatýr adpuscíŭ jahó na vólju.

     Kogdá ptenéc poprávilsja i okrép, bogáč otpustíl jevó na vólju.

     When the fledgling recovered and got stronger, the rich man released it into the wild.

Usage notes

Essentially a false friend of the Russian богатырь, Ukrainian богатир and Polish bohater, and thus is under a pressure of getting displaced. Depending on context, can be translated as either a "rich man" with negative connotations or a "hero" with positive connotations.

Declension

References

• “багатыр” in Belarusian–Russian dictionaries and Belarusian dictionaries at slounik.org
• "багатыр" in Belarusian-Russian dictionaries and Belarusian dictionaries at Verbum