| Alternative scripts | |
|---|---|
| Arabic | ىرىس |
| Cyrillic | ырыс |
| Latin | yrys |
| Yañalif | ьrьs (rs) |
From Proto-Turkic *ir-. Cognate with Old Turkic ïrq, ïrïm ("prediction", "fate", "guessing")[1] and irü ("sign", "omen").[2]
Formed by nominative affix -(a)z from the verb *ir- belonging to the homogeneous series with ырық ("power", "will", "right") (yryq / yrq), and ырым (yrym) ("belief", "superstition").
Uncertain whether the word ырыс is related to words äriz, äräz and äräč, meaning "calm", "tranquility".
More initial forms of the base having final -z noted in Old Uzbek (G. Vámbéry) and in L. Budagov's dictionary. The common form with final -s formed later.[3]
ырыс • (yrys)
| singular (жекеше) | plural (көпше) | |
|---|---|---|
| nominative (атау септік) | ырыс (yrys) | ырыстар (yrystar) |
| genitive (ілік септік) | ырыстың (yrystyñ) | ырыстардың (yrystardyñ) |
| dative (барыс септік) | ырысқа (yrysqa) | ырыстарға (yrystarğa) |
| accusative (табыс септік) | ырысты (yrysty) | ырыстарды (yrystardy) |
| locative (жатыс септік) | ырыста (yrysta) | ырыстарда (yrystarda) |
| ablative (шығыс септік) | ырыстан (yrystan) | ырыстардан (yrystardan) |
| instrumental (көмектес септік) | ырыспен (yryspen) | ырыстармен (yrystarmen) |
ырыс • (ırıs) (Arabic spelling ىرىس)
| singular (жекелик) |
plural (көптөгөн) | |
|---|---|---|
| nominative (атооч) | ырыс ırıs |
ырыстар ırıstar |
| genitive (илик) | ырыстын ırıstın |
ырыстардын ırıstardın |
| dative (барыш) | ырыска ırıska |
ырыстарга ırıstarga |
| accusative (табыш) | ырысты ırıstı |
ырыстарды ırıstardı |
| locative (жатыш) | ырыста ırısta |
ырыстарда ırıstarda |
| ablative (чыгыш) | ырыстан ırıstan |
ырыстардан ırıstardan |
| possessive forms | ||
| first-person singular (менин) | ||
| nominative | ырысым ırısım |
ырыстарым ırıstarım |
| genitive | ырысымдын ırısımdın |
ырыстарымдын ırıstarımdın |
| dative | ырысыма ırısıma |
ырыстарыма ırıstarıma |
| accusative | ырысымды ırısımdı |
ырыстарымды ırıstarımdı |
| locative | ырысымда ırısımda |
ырыстарымда ırıstarımda |
| ablative | ырысымдан ırısımdan |
ырыстарымдан ırıstarımdan |
| second-person singular informal (сенин) | ||
| nominative | ырысың ırısıŋ |
ырыстарың ırıstarıŋ |
| genitive | ырысыңдын ırısıŋdın |
ырыстарыңдын ırıstarıŋdın |
| dative | ырысыңа ırısıŋa |
ырыстарыңа ırıstarıŋa |
| accusative | ырысыңды ırısıŋdı |
ырыстарыңды ırıstarıŋdı |
| locative | ырысыңда ırısıŋda |
ырыстарыңда ırıstarıŋda |
| ablative | ырысыңдан ırısıŋdan |
ырыстарыңдан ırıstarıŋdan |
| second-person singular formal (сиздин) | ||
| nominative | ырысыңыз ırısıŋız |
ырыстарыңыз ırıstarıŋız |
| genitive | ырысыңыздын ırısıŋızdın |
ырыстарыңыздын ırıstarıŋızdın |
| dative | ырысыңызга ırısıŋızga |
ырыстарыңызга ırıstarıŋızga |
| accusative | ырысыңызды ırısıŋızdı |
ырыстарыңызды ırıstarıŋızdı |
| locative | ырысыңызда ırısıŋızda |
ырыстарыңызда ırıstarıŋızda |
| ablative | ырысыңыздан ırısıŋızdan |
ырыстарыңыздан ırıstarıŋızdan |
ырыс • (ïrïs)
N. A. Baskakov, Toščakova N.A, editor (1947), “ырыс”, in Ojrotsko-Russkij Slovarʹ [Oyrot-Russian Dictionary], Moscow: M.: OGIZ, →ISBN