օրէն

• աւրեն (awren)

The original spelling is աւրեն (awren), from Parthian 𐫀𐫁𐫅𐫏𐫗 (ʾbdyn /⁠aβδēn⁠/, “custom, habit; customary, usual; manner, way”), which is cognate with Avestan 𐬀𐬎𐬎𐬌𐬜𐬀𐬌𐬌𐬀𐬥𐬀 (auuiδaiiana), composed of the prefix 𐬀𐬎𐬎𐬌- (auui-, “toward”) and the verb 𐬜𐬁𐬌- (δāi-, “to watch, to see”), corresponding to Persian دیدن (didan). The same verb with the prefix *aH- gave Middle Iranian *āδēn, whence Old Armenian -արէն (-arēn) and Persian آیین (âyin, “custom”). Related to օրինակ (ōrinak).

The sense “district, province” arose mistakenly as a semantic loan from Ancient Greek νόμος (nómos, “law, custom”) by confusing it with νομός (nomós, “district, nome”). The sense “menstruation” is a semantic loan from Classical Syriac ܐܘܪܚܐ (ʼūrḥāʼ, “way, road; law, custom; menstruation”).

օրէն • (ōrēn)

1. law; precepts; faith, religion; constitution; rule, regulation; right; principle, maxim

   աստուածային օրէնք ― astuacayin ōrēnkʻ ― divine law

   յաւիտենական օրէնք ― yawitenakan ōrēnkʻ ― eternal law

   բնական օրէնք ― bnakan ōrēnkʻ ― natural law

   հին օրէնք ― hin ōrēnkʻ ― ancient law

   նոր օրէնք ― nor ōrēnkʻ ― new law

   աւետարանական օրէնք ― awetaranakan ōrēnkʻ ― evangelical law

   գրաւոր օրէնք ― grawor ōrēnkʻ ― written law

   քաղաքական օրէնք ― kʻałakʻakan ōrēnkʻ ― civil law

   զինուորական օրէնք ― zinuorakan ōrēnkʻ ― military law

   օրէնք ազգաց ― ōrēnkʻ azgacʻ ― the law of nations

   օրէնք մտաց ― ōrēnkʻ mtacʻ ― principles

   օրէնք հզօրագունին ― ōrēnkʻ hzōragunin ― the law of might, the good old rule

   հակառակ, ընդդէմ օրինաց ― hakaṙak, ənddēm ōrinacʻ ― against all rule, illegally

   օրէն աւետեաց ― ōrēn aweteacʻ ― guerdon or gift to a bringer of good news

   օրէնք քահանայապետականք ― ōrēnkʻ kʻahanayapetakankʻ ― decretals

   հմուտ քահանայապետական օրինաց ― hmut kʻahanayapetakan ōrinacʻ ― decretalist, canonist

   Գիրք Բ. օրինաց/Երկրորդումն օրինաց ― Girkʻ B. ōrinacʻ/Erkrordumn ōrinacʻ ― Deuteronomy

   օրէն պատուոյ ― ōrēn patuoy ― decoration, insignia, badge

   գրաւոր օրէնք ― grawor ōrēnkʻ ― statute law

   օրինօք, ընդ օրինաց/օրինի ― ōrinōkʻ, ənd ōrinacʻ/ōrini ― according to law, legally, legitimately, lawfully; duly, suitably, regularly, properly

   օրէնս դնել, հաստատել ― ōrēns dnel, hastatel ― to establish, to give laws

   օրէնս դնել ― ōrēns dnel ― to dictate or lay down laws; to give laws to, to prescribe laws

   օրէնս տալ ― ōrēns tal ― to give laws

   պահել զօրէնս ― pahel zōrēns ― to keep, to obey the laws

   ընդ օրէնս համարել ― ənd ōrēns hamarel ― to law down or state as a principle

   խոտորել յօրինաց ― xotorel yōrinacʻ ― to swerve, to depart or deviate from the laws

   անցանել զօրինօք ― ancʻanel zōrinōkʻ ― to transgress, to violate the law

   բառնել, ջնջել զօրէնս ― baṙnel, ǰnǰel zōrēns ― to abolish, to repeal, to abrogate a law

   եթէ օրէն իցէ ասել ― etʻē ōrēn icʻē asel ― if it may be said

   օրէն է ― ōrēn ē ― it may be, it is allowed, one may

   օրէն էր նմա ― ōrēn ēr nma ― he was allowed to

   օրէն էր քեզ ― ōrēn ēr kʻez ― you might

   օրէ՞ն իցէ, իցէ՞ օրէն ― ōrē^?n icʻē, icʻē^? ōrēn ― is it allowed to?

   չէ օրէն ― čʻē ōrēn ― it is not permitted to

   օրէն կարծեցին անձանց ― ōrēn karcecʻin anjancʻ ― they believed themselves permitted to

   օրէնս իւր կալեալ էր ― ōrēns iwr kaleal ēr ― he held as a maxim or principle

   է երբեք զի եւ վարք անբարիք ծնանին օրէնս բարիս ― ē erbekʻ zi ew varkʻ anbarikʻ cnanin ōrēns baris ― good laws are often produced by evil customs

2. usage, uses, custom

   օրէնք անօրէնք ― ōrēnkʻ anōrēnkʻ ― corrupt practice, abuses

3. (Christianity) communion

   սուրբ՝ անապական օրէնք ― surb, anapakan ōrēnkʻ ― the Eucharist, the Holy Sacrament or Communion

   խնդրել օրէնս ― xndrel ōrēns ― to come to Communion

   տալ օրէնս ― tal ōrēns ― to administer the Sacrament

   օրէնս առնուլ, հաղորդել օրինաց ― ōrēns aṙnul, hałordel ōrinacʻ ― to receive the Sacraments, to communicate

   արժանի լինել օրինաց ― aržani linel ōrinacʻ ― to be worthy of receiving the Sacrament

   յետ օրինացն կցորդութեան ― yet ōrinacʻn kcʻordutʻean ― after the Holy Communion

4. condition, fashion, mode

   բազում օրինօք հակառակիլ ― bazum ōrinōkʻ hakaṙakil ― to resist or oppose in many ways

   զամենայն ինչ օրէն համարի ի լրումն ըղձից իւրոց ― zamenayn inčʻ ōrēn hamari i lrumn əłjicʻ iwrocʻ ― he avails himself of every means in order to satisfy his desires

   ընդ օրինի փարիսեցւոյն ― ənd ōrini pʻarisecʻwoyn ― like the pharisee

5. district, canton, province
6. menstruation

   օրէնք կանանց ― ōrēnkʻ kanancʻ ― menses, menstrua, catamenia

   լինել ի կանանց օրինի/ի կանանց օրէնս ― linel i kanancʻ ōrini/i kanancʻ ōrēns ― to have the menses

   ի կանանց օրինաց պակասել ― i kanancʻ ōrinacʻ pakasel ― to cease to be after the manner of women

7. (as a suffix) forming adverbs

   արքայօրէն ― arkʻayōrēn ― royally

   ազատօրէն ― azatōrēn ― freely

• The word was usually used in plural: օրէնք (ōrēnkʻ).
• The word has the following combining forms: օրէն- (ōrēn-), օրէնս- (ōrēns-) (the accusative plural), օրին- (ōrin-), յօրէն- (yōrēn-), յօրին- (yōrin-).

• -արէն (-arēn)

• Armenian: օրենք (ōrenkʻ), -որեն (-oren)

• Petrosean, Matatʻeay (1879) “օրէն”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “օրէն”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “օրէն”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
• J̌ahukyan, Geworg (1998) “-աւրէն”, in Hin hayereni verǰacancʻneri cagumə [The Origin of Old Armenian Suffixes] (Hayocʻ lezvi hamematakan kʻerakanutʻyan harcʻer; 2) (in Armenian), Yerevan: Anania Širakacʻi, pages 5–48