The following comparative word list of Tula-Waja languages is from Kleinewillinghöfer (2014), which are based on Kleinewillinghöfer's field notes collected from 1985-1995.[1]
English gloss | Wɪya, Waja, Wajan Kasa | Waja of Deeri, Wajan Dutse | Kutule, Tula of Wange | Tula of Baule | Tula of Yili (Yiri) | Yebu, Awak | Baŋjiŋe, Bangwinji | Dadiya | Maa, Kamo | Maa, Kamo | Dijim, Cham of Kindiyo | Bwilim, Cham of Mɔna | Tso of Suwabou | Tso of Gusubo | Tso of Barbou |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
who? | wɛ | wurɛ́; w(ʊ)rɛ | wurɛ̂ | wʊlɛ́ | wê | wɛ̰́ | nʊ́wɔ́ | wɛ̂ | wúné | wʊ́lɪ̀ | n wʊ́lè | ||||
what? | câ | wʊrɛ́ni | tə̰rɛ | təlɛ́ | teso, wuso | yɛ́ | jʊ wɛ̂ | tɛ̂ | wulái | wʊlɪ́ faní | wʊlê | ||||
not | yaà | nɛ̂wɛ̂ | yɛ́wɛ̀ | bèèn, bengwi | mani | míwò | mángɛ̀ | mɛɛ | wɛ ka̰ṵ, dógò | weè kúŋ | |||||
all | mwa mwà | kwàŋ | kwáŋ | kwâŋ | dáàn | kpáróp | pət | kár | wàrìgu | kpat | kpát | ||||
many | tum̀ | nabwen | nabwén | kunə̀n | tulanjín, tulanjé | dúcé, dúʃé | bə dʊ́ʊ́l | nâî | mwàm | kukò | kúkú; fwê | ||||
big | duw- | dʊw- | dʊ́wé | dúú | neenʃín | dút | dʊ́ʊ̀n | kɔ́ŋkɔ́ŋ | kpʌnta | bútoŋ | kpítʊ̀ŋ | ||||
long | cɔkɔrɔk | swɔ́mpì, sɔmpì | swenswẽn | ʃûm | toonjín | cwììmí | com | somʃîn, somzîn | comzin, somjhin | wulwli | sʊmì | sume, bòùtèlòŋ | |||
small | banyina, gwati̍n, bati̍ti̍l | bakitekitiin | bayim, bɛ-... | bawutəre | wu tilí | bə́sə́n, bəsin | bèdwààt, bedwatìnì | kəp | bììlɛ́ | kəttəl | billaŋ | baa béélàk | |||
woman | nʊrɛ | naayɛ / naatəbʊ | naayɛ / naatʊ́bʊ́ | naí / naatum | wʊrɛ́ / wʊtʊ́m | naawɛ / naatub | nɔɔli / nɔɔtʊm | wʊndrɛ̃̀ / wʊ̃̀tʊ̃̀p | nywìì / nywììm | nʊwíí / wʊ́tʊ́bóú | nóónyʷi̍ì / nyʷibʊ̂; nyʷibóù | nɔwi̍; wʊra / wʊtɔbʊ | |||
person | nɛrè | ni̍i̍ / nəbʊ | niì / nəbu | nii / nəbo | niì / nʊbʊ́ | nìì / nɔ̐b, nə̐bɔ̐; nìì fi̐ri̐ / fi̐t | nɪ fíítúm | də́rɛ́, nə́bí | nii, nɪb | nɛr, nɛ́báú; nɛ́bou | nɛr, nəbʊ́, nobó | nɛ̀r, nəbʊ́, nəbóú | |||
man | nambarɛ | kwarta, kwartabʊ | kwartá, kwartábʊ́ | nəbá, nəbaᵃtum | barɛ́, batə́m | bwayɛ́lɛ́, nábárʊ́b | bàlì, batim | bandrɛ́, bátʊ́p | niiba̍rì, nəbəba̍rə̀m | nʊbɛ́, bátóbɔ́ʊ́ | nɔbɛ́, batɛbʊ | noobɛ́ɛ̀, bàtə́bóú | |||
fish | jíŋne | jiŋde, jiŋno | cíŋɛ, cíŋí | nammwɛ̀, namtumwei | cíŋí, ciŋ'to | nammwe | jiŋi | jiŋi | ʃiŋɛ̂, cíŋɛ̂ | lá, látɛ | balaa, balatau | balaa, balaatʊ | bálá, bálátó | ||
bird | yidè | yidò | kənibe, kənibi | kəníbè, kəníbi | nuwi, nùt | yiddi | bílɛ́bɛ̂ | lə̀bì | yídé | kalɛ, klɛtɛ | bəni, bəntú | bəní, bəntú | bagbəní, bagbəntʊ́ | ||
dog | baɪ | kàda, kàdati | beʃwí, ʃwetí | kəra, kərato | yedí | biewé, biewétin | síkán | yárgɛ́ | gale | jwɔi, jɔi, jɔᵒtɛ, jwɔtɛ | bedya, bedyatàù, bugya | bédjà, bédjàtòù | nyünywè, nyünywètù | ||
louse | jangarà | təsúúnàn | kubúu, kubúútò | sonkumɛ́, sankùr | bəfɛ́i | kʊʊtì | ʃángàr | pfo / pfətou | badumé, badumtú | ||||||
tree | sou | tíyaŋ / tííní | kətíyá / tətííní | tiyaŋ / tiini | tii | tu / tum | tiyà / tiyàntin | nyáŋlá | riyaŋ / riitɛ | tsá / tsenì | tsá / tsénì | ||||
seed | duu | dʊʊm | duum | duum | dùŋúm | dum̀ | dʊʊm | dúkúm | dʊʊm | wambóú | wambó | ||||
grain (Hausa kwaya) | gɔnɛ̀, gɔmà | kunú, kunútó | kəkwí, kəkwítí | kuú, kunútí | səlím | nun digè | suluɱ, culum | bɛɛ, bɛ̀ɛtɛ | kwí, kwɪɪ, kwɪɪtou | kywé | |||||
leaf | wangʊ | lwàŋə̀n, lwaŋən(i) | lwàŋə̀n, lwáŋə́n | kəwaŋ, waan(i) | laaŋtɔ́ | laayú | laŋan (tiyâ) | lógín | waŋ, waani | wáŋá, wáání | kwɛɛra, kweení | wáŋ, wáání | |||
root (of tree) | swaŋɛ̀ | kìyinəŋ, tiyínəri, tìyinən | kiintəraŋ, tííintə́rí | nii, niitin | yiiná, yiné, yinʌntú | níí tɪyɛ | níi tiyà | yáárá | nùì, nùtɛ | nə́rí, nirní | gyǜrì, gyǜrèì, gyǜrèìtóú | ||||
bark | wʊlʊngʊ | də̀tɛᵋn, tə̀tɛ́ᵋni | dəfə́lə́n, təfə́lə́n | də̀wùlèn, tùwùlèn (shell) | dʊwʊlə̰n, tʊwʊlə̀n | bwʌiʌ | wʊ̀lɛ̀níya | wʊlaŋ tiya | tékùm, tégùm | wulla, wullaani | wʊlan, wʊlɔní | wʊlɔŋ, wʊlɔɔní | tɔ̰ɔ̰ŋ, tɔ̰ɔ̰ní | ||
skin | bɪyaʊ | də̀tɛᵋn, tə̀tɛ́ᵋni | dəbʌ́l, təbʌ́lən | dətél, dətéwi, təbelən | tɛɛ́ | tɛ́ɛ́, tɛ́ɛ́ní, bil | tɛɛ, bel tɛɛ bʊ́tɔ́ | tɪyé | bìyàŋ, bììtè | bɛɛlì, bɛɛlìtòù | té, teeni | ||||
flesh | neme | nám, nai, nami | nàm, náí | namɛ́ | naŋɛ | nâm | lɔ́ɔ́ | nàm, namtɛ́ | nam, namtóú | nam | nám, namtóú | ||||
blood | tumà | kʊtʊm | kʌtùùm | kʊtʊʊ̀m | tuum | bwiyalɛ̀ | tʊ́ʊ́m | tʊ́ʊ́m | dʊ̀gʊ́m | dɔɔ̀m | dʊ̀m | ||||
bone | kuu | podou / podoru | kətiyaŋ / tətiini | kətiyá námáŋ / tətiini náiyé | kukúkó / tukútó | kuukú | kúk / kútí | kuto | kúúbú | kuk / kute | tsá / tseni | tsá / tseni | tsá / tsáni | ||
grease | nungu | kʊ̀nʊŋ, tə̀nʊŋəri | mwàrɛ, mwari | kunuum | marɛ | nʊ̀wɔ̀ŋ | nʊaŋ | márɛ́ | nuŋ, nuŋʊrtɛ | maari | marɛ, marɛtàù | kusúŋà, təsuntou | |||
egg | parɪ | fàr, fatʊ | fàr, fa-tʊ | farɔ̀, fatɔ̀ | fátɔ | fár, fááti | kwatijángá | dɔ̀m | dɔŋɔr, dɔŋtɛ | fàr, fattɛ | fàr, fàtóù | far fúmnò | yaró, yatóú, yarʊ́, yatʊ́ | ||
horn | jume | kùsuŋ, kə̀cuŋ, tə̀suŋəri | kəsúŋ, təsúŋri | cúm, cumən, kucúŋ | sumí | ʃúmé, ʃúmtìní | juḿ, jumtin | cumé | jum, jumni | bwata, bwatatɔ́ʊ́ | bwata, bwatətóú | kúrí, kúrtú | |||
tail | swaawʊ | yaaŋ, yar, yaŋəri | yá, yárá, yártʊ | yaŋ, yaŋən | nyaá | yaalà, yaaltìni | yígà | yàà | yunaŋ, yunte | yáŋ, yántóú | yaŋ, yántòù | yáŋ, yántóú | |||
feather | lɛm | lʌ̀bè, lʌbi, lebi | lʌ̀bè, lʌbí | kìlìbèn, lìbeni | lebi | ləgum bilebe | lémèn | lɛ́bɛ́ | fə̀mən, fə̀mènì | ywari, ywartou | yààrì, yààrə̀tòù | ||||
hair | kʊʊ | kʊrwiyaŋ, rwiy | kíríyáŋ, ri | yììnèn | itatú, itatun | yiri | yììtìn | yiigi | yiir | fələm | fɪɪlə́mm | yié, yítóú | |||
head | dwii | dur, dutu̍ | du̍r, du̍tu̍ | dúró, dútó | dúr | dot, dooti | dul | dur | dur, dute | ywarù, ywartóú | dur, dutu | dúr, dútú | |||
ear | twɪ́yaʊ | kətɛ́ɛ́lɛ̀ / kətɛ́ɛ́lɪ | kə̀tɛ́ɛ́lɛ̀ / kə̀tɛ́ɛ́lɪ̀ | kətɛ́ɛ́lɪ / kətɛ́ɛ́nɪ́ | bwaará | tuù / tuuní | lɔɔ̀l | kúmó | suu; suwoŋ | getuwaŋ / getuwai | wɔɔnʊ́ / wɔɔntáú | fə̀là / fə̀lààni | |||
eye | nuŋè | kwalaŋɛ / kwalaŋi | nù / núl | nuù / nuuto | núŋí | nuwe / nuwetini | nuu / nuutin | núŋé | kʌmɪ / kámtɛ | nu / nute | nuŋ / nuntóú | nùŋ / nùntù | |||
nose | boocu | cʊʊn / cʊʊni | sʊ́ʊ́n / sʊ́ʊ́nɪ́, sʊ́ŋə́n | ʃʊ́ʊ́l / ʃʊ́ʊ́wɪ̀ | suur ~ sʊʊr | ʃóór, cóór | jʊl | cóór | jʊ̀r, jʊ̀ʊ̀r | nyulóónù / nyulóóntù | dətəmòròù / tə̀tə̀mòtòù | ||||
mouth | nɪyaʊ | yii / yiini | yí / yiiní | yii / yiiní | nìí | nyii / nyiini | níyò / níyétìn | nyiyé | nyʷii / nyʷiini | nyii / nyiini | nyii / nyiini | nyii / nyiini | |||
tooth | nwii | gɔn niŋi | kunuwaŋ / nǔǔm, tunuri | kə́núwáŋ / núúm, tə́núri | kunuuŋ / nuum | nuŋún | nuǹ / nuǹtini | núŋùn | nugun | nuŋun / nuŋtɛ́ | taanù / taantɔ́ʊ́ | nunu / núntòù | taanʊ̀ / taantú | ||
tongue | bɛnɛ | ben / beni | been / bééni | bííl / bííwí | beén | bien / bienni ? | ben | bén= | lʌŋər / laŋtɛ́ | bemnù / bemtou | lameno / lamtʊ̀ | béémnó / béémtóú | |||
claw | basɛ́mɛ̀ | kə̀sə́mnɛ̀, kəsəmní | dəʃʊwʊn, təʃʊwʊn | sʊŋmɛ́ (káŋ); cʊŋmɛ́ | bə̰̀lɔ̀m | səmən kaŋ | cʊmnɛ, ʃʊmnɛ | səbən, səbəni | kəbta, kəbtani | nyitáŋ, nyitátáú | nyɛtáŋ, nyɛtáŋtóú | sʌ́mí, sʌ́mní | |||
foot | naawʊ̀ | nààŋ, naani; wanàŋ, wanani | nà, naaní | naŋ, nání; waana | náa | náá, nááni | náá, twam naa | náá | naa, naani | naà, naaní | na, nani | naà, naaní | |||
knee ? | dənè | də̀dùn, tədumən | də̀dùn, tə́dúmə̀n | dudun, tudumən | dúǹ | dwín | dun | dún | dun, duntɛ | dumno | dumno, dumta | dùmnò, dumtó | |||
hand | waɪ | fʌlaŋ, fʌli; kaŋ, kani | káŋ, kání | káŋ, kání | kaŋ́ | káŋ, kaani | káŋ̀ | kwɛ́gɛ́ | káŋ, kani | wumoŋ, wumoni | kàŋ, káni | kaŋ, kani; tɛɛraŋ káŋ | káŋ̄, kání | ||
belly | pwii | fùr, futu, fùni | fùr, fútút, fùni | furò, funiyó | fùr | fuet, fueni | fil | yatì | fə̀r, fùr, fùtè | kusi, kusini | kʊ́ssi, kʊssɪni | fə́r, fə́tú | |||
neck | kwɪi | kwìr, kwiibi | kwiir, kwììr, kwííbì | kwiil, kwiwi | mɪyá | kwit | kwíl | kwíír | kwir, kwiitɛ | gywálì, gywáltu | jwell, jwʌltʊ̀, jwòll | ky`ür, ky`ütóú | |||
breast | nyɪɪ | yer, yerbi | yer, yerbi | yɪl, yuwi | yír | yɪt | yʊl, yul | yììr | yʊʊr, yʊ̀ʊ̀tɛ | yüru, yütu | yiru, yüru, yíítu | nyeǹ, nyentóú | |||
heart | cʊrɛ̀ | kùsùrè, kusuri; nə̀r, nətʊ | kə̀sʊ̀rɛ̀, kəsʊrɪ | kuʃúlè, kucúlè, kuculeto | niin də́rr | ʃút, cút | cúl | nyìdìr | sùr, sutè | dwòm nə̀r | nʌr, nʌtáú | nə̀r, nə̀tóú | |||
liver | nɪì | nɛ̀r, nɛ́tʊ | nurɔ̀, mtɔ́ | dr̀r, də̀rr | nɛ́r | níl | lɛ́bdír | nʌr, nʌttè | nər, nə̰tɔ́ʊ | nèr, nə̀tóú | |||||
sun (day) | nyangʊ̀ | díy, kʊʊkɔ̀, kʊʊtʊkɔ | kʊ́ʊ́kɔ̀ | dií, kʊkɔ́ɔ | kɔkɔ, diì | káá kɔ́k | kɔkɔ | fɔ́ɔ́rɛ́ | kɔɔ̀, kɔɔ | koko, kokotóú | kɔkɔ | láánì, zíí, ditú | |||
moon | pwalaʊ | swaaŋ, swar(i) | swa, swartʊ | cwoŋ, cwoŋən | bɛtɛrɛ́ | cwíyák | bwaala | tɛ́rɛ́ | swaŋ, sɔŋ, swaŋər, sɔŋər | nyirá, nyirátóú | nyerá | nyírá, nyírátóú | |||
star | bajwálɛ̀ | kuswi, kuswiiti | kuswíí, kuswíítí | cuuli, cuulto | sweeri | bìteren | nya(m)nyami | bɛɛbɪ tɛrɛ | bɛswaŋɪ, bɛᵋtəswáŋɪ | bunyírá, bítítᵒú | bɛnyera, bwɛᵋtɛtou | béényírá, beetétóú | |||
water | gundù | mwɛ̀, mwɛti | mwɛ̀ | mwɛ | mwê; mwɛ̀ | mwɛ́m | mwḛ̂ | mwɛ́ | híí | gə̀mí | láà, laátóú | la, latóú | yìbè, laátóú | ||
rain | mwɛ́ | mwɛ́ kwààmà | mwê yambá | mwɛ́m kwáámám | mwé kwàmà | mwɛ lɛ yamba | híí yə jiù | laa dúwì | yìbe ka síírù | ||||||
stone | swɛlɛì | kalɛ, kali | kálɛ́, kalɪ | kalɛ, kaltɔ | tɛ̀ɛ̀rà | tɛ́r, tɛ́réntí | têl, téèl | tyɛ̀r | wɛ̀r, wɛ̀ɛtɛ | wʊ́n, wʊntɔ̀ʊ̀ | won, wontòù | labí, lamní | |||
sand | swaɪ | yanɛ, yani, yanəti | yʌne | kʊʃwɛ | yaní | yaa bə̀m | ʃuyetì | yan | jùssai | swɛ | swɛ́, swɛ́ní | swɛɛ | |||
earth | səmâ | kətə́m | kʊtʊm | tìḿ, tuḿ | bə́tə́nɛ́ | tìm | tɛ́ɛ́timɛ̀ | tʌm | tʌ́m | tʌm | cwè, tswè | ||||
cloud | gwɛnɛ̀; tnnene; lɛ́rʊ́ | hindi; balɛ́rì, gwɛnɛ̀ | də̀twiin, tətwííni | dətwin, tətwiini, twɪyɛ | dʊtʊlən, tʊtʊlən, kuro | turun | bə̀lɔ́r, luul | luul | tərentè | kɔ́rən, kɔ́rtɛ | tun, tuntou | ton, tontòù | tomnou, tomtou | ||
smoke | suma | yüən | yuən | kuro | kudú | yilom | yuulin | yúúm | yɔ̀ɔ̀n | yʊ́ʊ̀m | yɔɔm | vulé | |||
fire | bwalaʊ̀ | kəraŋ, kərən | kə̀rà, kə̀rtù | kəlàŋ, kɪlan | suulí | kəra, kraani | kílá, kə́lá | súúlé | kràŋ, kərtɛ | mùgɔŋ, mùgɔntɛ | kɪra, kratáú | kəra, kra, kʌrtɔ̀ | kutswâ | ||
ash | buro | bùkken | bwin yʌrum | kutwém | tɔam | bwiəm | bugom | tʊɔm | bʊgʊm, bʊ̀m | bʊ́m, vúrúm | wurum | vúrúm | |||
burn | táà | twíí | twii | twɪɪ | twɪɪ | twím | twìì | mɔgɛn | ju | mwà | tswi | ||||
path | nyinou | wʌre, wʌri | wʌ̀re, wʌ̀ri | wʊlà, wʊlatɔ̀ | núŋdʌ | nuurè, nuurètin | gwʌla | nundè | juwe, juutɛ | tʊŋáá, tʊntáú | túŋá, toontóú; tʊ̀ŋà | ||||
mountain | ciŋu, gʊrmà | cipe; gʊrʊmà | baŋ, baŋəri | (dù)kùn, (tə̀)kùnì | kúǹ, kumən | baŋ́ | báŋ, bántini | yêm, túlí | baŋ́ | həlá, də̀bì, baŋ | gyáŋ, gyɔɔnɪ | sun, suntʊ́ (hill) | dyàŋ, dyɔ̀ɔ̀ni | ||
night | kumè | kùm, kùmi | kùm, kumi | kum̀, kumən | kùmì | kume | kúm | fɛ́dɛ́ | kùm, kùmte | kúm̀ | kum̀, kùmtóú | ||||
name | dənè | dən / dimbi | də́n / də́mbí | diń / dimən | duń | dén | dùń | dìń | dun / duntɛ̀ | dín / díntòù | dín / díntú | ||||
red | wicicì, tə pɛɪ | wur, ǹ wur | wurəl | wur | twɛɪ | fiyè ʃè | féli; a faa | feetús | kwiyu | lʊlwɛ | lúlwé | ||||
green | kɔjáŋʊ̀, gundu waandu, koron koro, kwɔlmayo | twɛrɛpí, waandíyò, kalmai kalmayo | dəmál kʊ̀mə̀n | waan kʊmə̀n | mwe laaŋtɔ̀ | fiijè | mwɛ́ láŋàn | lɔ́ɔ́rɔ́ lɔ́ɔ́rɔ́ | taŋzaalo | tánzááláú | |||||
yellow | gundu bwaacʊ̀, kɔɔjaŋɛ̀ | wu cíŋə̀n, bwaacíyò, gunu bwáácʊ́ | mwɛ sʊ́ntɛ̀ | mwɛ́ ʃùmì | bʌlʌŋ bʌlʌŋ | mwɛ́m brêm | kun tuul | mwɛ́l tààlɛ̀ | yílù, balatou | balatóú | |||||
white | pɔpʊlɔk, póló polo | tə pɔlɪ, pɔlɔ pɔlɔ | mweⁿmweŋ | mwé, mwémwé | mwe mwe | mwʌ | fùùjè | fúló | fərə fab | kpau | bubúŋ | ||||
black | piti piti | tə piì | kili | kə́lí, kə́líkə́lí | kə́lí | fiite kutuk | fiìjè | fííli | fii fii | yìllu | dədə̀m | də̀də̀m | |||
hot | wulók | kusi kusi | muismúis | tʊlí | wuri wuri, wutiti (weather) | ʃiilèn | ʃile təm, təmá ʃilo | wúdúdú | kwayʊ́ | sireŋì | sˢiraŋì | siréŋì | |||
cold | yʊtʊtʊ | kə̀rìm, cuwi, ʃuwi | kə́rə́ | kʌrə̀m | kwʌteré, kɔtɛrɛ́, yʊtʊtʊ | doola, yíwet | yib, juul | yùtùtù | jimər, kətərən | yúwì | yúwì | fraaròù | |||
full | twangí | ri | ri | yí | riim | dim | yii | ríì | rii | yíí; tələm | təlom | ||||
new | pʊc- | fwi-, fi- | kùtwíyé | fwí | fwir | füijé | fii | firʃin | jugʊ | fitəláŋ | fiitə̀làŋ | ||||
good | kʊndí | lele | lé | lé | wàànì, waanì, yilaŋsá, laansaŋ | yɔɔra | bum bút | kwanjìn | nyaagʊ | ka yúwár | yüǎrě | ||||
round | durumbolòm, wɔr- | durel | din din | fiìr fíír | kpaarʊm | kumbulum | bólò | duburiʔ, tilwurʔ | balgə̀r | balgə̀r | |||||
dry | kʊsʊgî | kʊsʊ kʊsɛ | kʊ́ʊ́sʊ́ | kʊʃɔ | kʊsʊ kʊsʊ́ | pəcə̀m | kʊ́ʃi | kʊ́ʊ́sʊ̀ | kʊsɛ | kʊ́sì | kʊ́sɛ́í | ||||
drink | naà | nɔ́ɔ | nɔɔ̀ | nɔɔ̀ | nɔɔ̀, dɛɛ | nɔ̂m | nɔ́ɔ́ | nɔ́ | nɔ | no(u), no láà | nɔɔ̀ | ||||
eat (food) | jɛ | cáú, ʃáú | saʊ; sa (mwàn) | caʊ̀; ca (mwân) | sáb | câm | jáá | dágʊ́m (wúrgé) | jau | záà | za | zaà | |||
chew, eat (meat) | woo | wú | wu (nám) | wú (nàm) | wú | wó (nàm) | nyét (lɔɔ) | ||||||||
bite | dumò | dúm | dǔm | dûm | dúm | kîm | dúm | dúmgín | dum, kʌl | dum | dum | dùm | |||
see | kɔ | ku | kǔ | kú | ko | tóo | kuwó, kotim | kuo | cuu | kyô | tyo | tyó | |||
hear | nʊwà | nwé | nwé | nwê | nʊ́wá | nʊ́wa | nyʊwá | nyúwɔ́ | nii, nwe | nwíì | nwi | ||||
know | sɔma | nwé | nwé | yɪn | yɪím | nyimi | nyɪm | nyím | yɪm | nyim | nyám | ||||
sleep | da dííma | da | dùùm | daa dùùm | yʌn dʌdi | dám dùm | da dúm | núŋ zʊ́ŋɛ́ | dádum | daa zum | dùm | ||||
die | bwâ | bwa | bwa | a bwâ | lɛ̀ɛ̀ | bwiyàm | búlá | lye | bwiya | buraa | bùrààròù | ||||
kill | j̀ìyò | ciu | sə́ú | ciu | síp, ʃíp | twálə̀m | jio | dərép | ju | mʊktɛ | zu; zi- | ziu, zə- | |||
swim | kɛɛ gúndù | ŋá fàr | kícáŋ | kayɔ́ mwé | kwaaka mwɛ̂ | kai mwɛ̂ | pìtə̀ kpàŋí | yu láá, yo láá | ywe la yíbè, yü léibé | ||||||
fly (up) | yémúwà, wuni, wínì | kun | kuna (díí) | kûn | kúne (dii) | gbémén (dii) | kúné | gun | gbín | gbə́n | |||||
walk | ara kɛrɛngʊ̂ | yá yáyʊ | ya yɛyʊ | yo yó | yaam | yagan yam | yoo yoom | yaam | yɔ | su səsím | sə̂m; kwi | ||||
come | ba- | bɛ́ɛ́ | bɛ́ | bɛ | bɛɛ | bɔ | bé | bɪyɔ̀ | bɛ | be | bɛ, be | bè | |||
lie | da- dáwʊ́ | dáá | daa dá | daà | daadaa | daagən dá | daa dáyì | da dadɛ́ | da dai | dáà | dáá tʌ́m | dà | |||
sit | sɪ- sɪ́yáʊ́ | se sè; swe swé | swè swe | yí | yɪyɛ̂ | yɪ́ɪ́gén | yíì | yide | ci ci | dwal; də dwale | dwal | dwal | |||
stand | tɪ- tɪ́yáʊ́ | tɪ́ tɪyɛ | tɪ tɪyɛ | tì | tɪ̂ɪ̂m | tim tɪ́yɛ́ | tɪɪ́m tɪ́mi | tɪtɪdɛ̀ | sɪ sɪ | tsî; tsə tsi | tsì | tsê | |||
give | nyɪya | nɪ́ɪ́ | nɪ́ɪ́ | nɛ | nɛ́ɛ́ | nɛ́ɛ́ | mgɪ́n | myɛ | nɛ | mii | nɛ, nɪ- | nəgə̂n | |||
say | cɛ | fwa | fwá | fwa | ke | ya tíkí | swa | sa | sʊwɛ, swɛ | swa | swá | swá | |||
this | wʊnà | tətɔ | wuní | wɔ̀ | wɔ́ɔ̀, jʊnɪ̂ | wʊ́ | wɔnɔ(ŋ) | ||||||||
that | wii | wa kwáí | wurí | wúrénò | wúlɛn | were | wʊrɛ́ |