baczyć

Back-formation from obaczyć.^[1][2] First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /baːt͡ʃʲɨt͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /bɒt͡ʃʲɨt͡ɕ/

baczyć impf

1. to see; to heed
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 549:

     Poczną pytać: Azalim ja? Iże w tem pytaniu nie baczyli, czyja by ręka ostała w misie z Jezucristem

     [Poczną pytać: "Azalim ja?", iże w tem pytaniu nie baczyli, czyja by ręka ostała w misie z Jezukrystem]

2. (attested in Greater Poland) to notice, to heed; to be aware of
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 65, 18:

     Przeto wisluszal bog y baczil iest glos prosby moiey (propterea exaudivit deus et attendit voci deprecationis meae)

     [Przeto wysłuszał Bog i baczył jest głos prośby mojej (propterea exaudivit Deus et attendit voci deprecationis meae)]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 15v:

     Attendere andencken pylnye bączycz

     [Attendere andencken pilnie baczyć]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 98v:

     Percipio perfecte capio baczą

     [Percipio perfecte capio baczę]

3. (attested in Greater Poland) to consider, to ponder
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 701:

     Też jeszcze mamy baczyć, wspominając trudną mękę, ktorą cirpiał miły Cristus u Annasza

     [Też jeszcze mamy baczyć, wspominając trudną mękę, ktorą cirpiał miły Krystus u Annasza]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 67v:

     Innuere id est nutum facere vel signum vel dari intelligi bączycz albo porozvmyecz

     [Innuere id est nutum facere vel signum vel dari intelligi bączyć albo porozumiecz]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 98r:

     Pensare ponderare vel deliberare wegen baczycz vązycz roszvazącz

     [Pensare ponderare vel deliberare wegen baczyć ważyć rozważać]

4. to contemplate
   • 1901 [Middle of the 15th century], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 426:

     Baczy zawsze møkø (propterea considera semper passionem filii mei)

     [Baczy zawsze mękę (propterea considera semper passionem filii mei)]

5. to examine
   • 1886 [c. 1455-1460], Emil Kałużniacki, editor, Die polnische Recension der Magdeburger Urtheile und die einschlägigen deutschen, lateinischen und czechischen Sammlungen, page 197:

     Bacz dobrze ten ortel, czo gy lagyesz

     [Bacz dobrze ten ortel, co ji łajesz]

6. (attested in Greater Poland) to remember
   • 1853 [End of the 15th century], Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, volume 4, page 136:

     Baczczye przyklad, kosthirowye, nąpyschczye gy dzysz w zwey glowye

     [Baczcie przykład, kostyrowie, napiszcie ji dziś w swej głowie!]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 33v:

     Contemplari beschawen oder betrachten bączycz naboznye roszmyslącz

     [Contemplari beschawen oder betrachten baczyć nabożnie rozmyślać]

7. to conclude, to draw a conclusion
   • 1853 [End of the 15th century], Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, volume 4, page 140:

     Thu szthąd baczczye, yzecz thak dawno roszlewągya krew luczką marno

     [Tu stąd baczcie, iżeć tak dawno rozlewają krew ludzką marno]

8. to know, to be aware of
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 93, 8:

     Rozumeycze glupi w ludzoch a szaleni nekedi baczicze (stulti aliquando sapite)

     [Rozumiejcie, głupi w ludzioch a szaleni niekiedy baczycie (stulti aliquando sapite)]

• Polish: baczyć
• Silesian: bŏczyć
• → Old Ruthenian: ба́чити (báčiti), ба́чыти (báčyti)
  • Belarusian: ба́чыць (báčycʹ)
  • Carpathian Rusyn: ба́чити (báčyty)
  • Ukrainian: ба́чити (báčyty)
  • → Lithuanian: bõčyti
  • → Middle Russian: ба́чить (báčitʹ)
    • Russian: ба́чить (báčitʹ) (archaic)
• →? Czech: báčiť (dialectal)
• →? Old Slovak: *báčiť
  • Pannonian Rusyn: бачиц (bačic)
    • →? Serbo-Croatian:

      Cyrillic script: ба́чити

      Latin script: báčiti

  • Slovak: báčiť, bačic (dialectal)
• Pomeranian:
  • → Kashubian: baczëc
  • → Slovincian: baczic

• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “baczyć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “baczyć”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

• Mańczak, Witold (2017) “baczyć”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “baczyć”, in Etymologiczny słownik języka polskiego (in Polish)
• Brückner, Aleksander (1927) “baczyć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Warsaw: Wiedza Powszechna

Inherited from Old Polish baczyć. By surface analysis, back-formation from obaczyć.

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -at͡ʂɘt͡ɕ
• Syllabification: ba‧czyć

baczyć impf

1. (intransitive, literary) to heed, to pay attention to, to mind

   nie bacząc na cenę ― no matter the cost

   nie bacząc na koszty ― sparing no expense

   baczyć na groźbę ― to heed a threat

   baczyć na niebezpieczeństwo ― to recognize a danger

   baczyć na konsekwencje ― to be wary of the consequences

   baczyć na etykietę ― to mind one's manners

2. (transitive, obsolete) to see, to observe
3. (transitive, obsolete) to consider, to take into consideration
4. (intransitive, obsolete) to take care of, to remember
5. (transitive, obsolete) to remember, to recall

   Alternative form: (dialectal) bacyć

6. (intransitive, obsolete) to think

   Synonym: myśleć

7. (transitive, Middle Polish) to watch over, to guard
8. (transitive, Middle Polish) to apply; to sustain
9. (transitive, Middle Polish) to consider (to ponder over)

   Synonym: rozważać

10. (transitive, Middle Polish) to heed (to hear or listen to what someone is saying)
11. (transitive, Middle Polish) to consider as bad
12. (transitive, Middle Polish) to consider, to opine

    Synonyms: być zdania, mniemać, sądzić, uważać

13. (transitive, Middle Polish) to conclude (to draw a conclusion)

    Synonym: wnioskować

14. (transitive, Middle Polish) to foresee, to expect
15. (transitive, Middle Polish) to forgive, to show mercy
16. (transitive, Middle Polish) to heed, to beware (to be alert and guarding)
17. (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎, page 250c:

      Noto, Známionuyę/ Cechuyę/ też baczę/ Bierzę ſobie na myśl/ też ſromocę

      [Noto, Znamionuję/ Cechuję/ też baczę/ Bierzę sobie na myśl/ też sromocę]

18. (reflexive with się, obsolete) to come around, to come to one's senses

    Synonym: opamiętywać się

19. (reflexive with się, Middle Polish) to notice, to catch sight of
20. (reflexive with się, Middle Polish) to be knowledgeable in something

    Synonym: znać się

21. (reflexive with się, Middle Polish) to watch, to guard, to keep an eye on
22. (reflexive with się, Middle Polish) to consider oneself as

    Synonym: uważać się

23. (reflexive with się, Middle Polish) to concern (to be about)

    Synonym: dotyczyć

24. (reflexive with się, Middle Polish) to come out, to turn out to be; to appear
25. (reflexive with się, Middle Polish) to see or observe oneself, to sense oneself
26. (reflexive with się, Middle Polish) to confess, to confide

    Synonyms: przyznawać, zwierzać się

27. (reflexive with się, Middle Polish) to strive for; to be tempted by
28. (reflexive with się, Middle Polish) to be heeded (to be taken into consideration)

• baczyć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• baczyć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “baczyć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “baczyć się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku
• Paweł Kupiszewski (17.02.2016) “BACZYĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku
• Paweł Kupiszewski (17.02.2016) “BACZYĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “baczyć”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “baczyć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “baczyć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 81
• baczyć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego