cały

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *cělъ. First attested in the end of the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡saɫɨː/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡saɫɨ/

Adjective

cały (not comparable, derived adverb cale or cało)

1. whole, entire

   Synonyms: wiesz, wszystek

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 31, 3:

     Iesm wolal czali dzen (tota die)

     [Jeśm wołał cały dzień (tota die)]

   • 1874-1891 [Fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXIV, page 62:

     Pistor malym qwasem naqvaszi czalø dzeszø

     [Pistor małym kwasem nakwasi całą dzieżą]

   • 1930 [Fifteenth century], “Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, section 6,38:

     Obroczillybi syø k tobye w czalem syerczv swem (in toto corde suo)

     [Obrociliby się k tobie w całem' siercu swem (in toto corde suo)]

   • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 4:

     Kthorikole kmecz orze czalim plugem (arat cum integro aratro)... powynyen dacz czthirzi kythi konopi..., a ktori polplugem orze (cum medio aratro arat), dwye kycze dacz wynowath

     [Ktorykole kmieć orze całym pługiem (arat cum integro aratro)... powinien dać cztyrzy kity konopi..., a ktory połpługiem orze (cum medio aratro arat), dwie kicie dać winowat]

   • 1868 [1500], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎, volume XV, page 414:

     In quibus admisit intromissionem in unum kmethonem... residentem in integra area al. dworzyskv czalym

     [In quibus admisit intromissionem in unum kmethonem... residentem in integra area al. dworzysku całym]

2. adult, mature
   • 1930 [Fifteenth century], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, section 19,2:

     Acz prziwyodø przed czø krowø czirwonø czalego wyekv (aetatis integrae)

     [Ać przywiodą przed cię krowę czyrwoną całego wieku (aetatis integrae)]

3. whole; not hollowed
   • 1930 [Fifteenth century], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, section 38,7:

     Alye oltarz ten nye byl czali, alye wnøøtrz proszni s desk a *nøtrz dzurawi (altare non erat solidum, sed cavum ex tabulis et intus vacuum)

     [Ale ołtarz ten nie był cały, ale wnątrz prozny z desk a [w]nątrz dziurawy (altare non erat solidum, sed cavum ex tabulis et intus vacuum)]

4. whole; undamaged
   • 1950 [1428], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 328:

     Jakom ya Chrczoncze coldran (leg. kołdrę) wraczala czalø, ana gey nye chczala wszan[cz]

     [Jakom ja Chrczonce kołdrę wracała całą, a ona jej nie chciała wzią[ć]]

5. whole; entire, complete
   • 1885 [c. 1428], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎, volume I, page 476:

     Spowyedz ma bycz... szromyeslywa, czala, tagemna

     [Spowiedź ma być... sromieźliwa, cała, tajemnia]

Derived terms

Descendants

• Masurian: całi
• Polish: cały
• Silesian: cały

References

• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “cały”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish cały.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈt͡sa.wɨ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈt͡sa.ɫɨ/

• Audio

  (file)

• Rhymes: -awɨ
• Syllabification: ca‧ły
• Homophone: Cały

Adjective

cały (not comparable, derived adverb cało)

1. whole, complete, entire; all (containing all elements belonging to oneself)

   Synonyms: całkowity, zupełny

   cały świat ― the whole/entire world

2. whole (containing nothing that shouldn't be with the entity)

   cała prawa ― the whole truth

3. whole, entire (relatively large)

   cała masa ― a whole lot (of)

   cały stos ― whole pile (of)

4. whole, intact (not missing any pieces)

   Biurko jest całe. ― The desk is intact.

   Synonyms: nienaruszony, nietknięty

   1. (Middle Polish) virgin

      Synonym: dziewiczy

5. whole, intact, unhurt

   Jesteś cały/cała? ― Are you okay/alright?

6. all, covered in (completely covered in something)

   On wrócił cały w pocie. ― He came back all covered in sweat.

   Jestem cały mokry. ― I'm all wet.

7. all, filled with

   Jestem cały w nerwach. ― I'm a nervous wreck. (literally, “I am all filled with nerves.”)

8. all (being representative of someone's typical behavior)

   To cała ty. ― That's all you.

9. (Middle Polish) actual, real; unmistakable

Declension

Derived terms

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), cały is one of the most used words in Polish, appearing 140 times in scientific texts, 100 times in news, 147 times in essays, 177 times in fiction, and 181 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 745 times, making it the 61st most common word in a corpus of 500,000 words.

References

Further reading

• cały in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• cały in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “cały, cał”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “CAŁY”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 09.09.2022
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “cały”, in Słownik języka polskiego‎
• Aleksander Zdanowicz (1861) “cały”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “cały”, in Słownik języka polskiego‎ (in Polish), volume 1, Warsaw, page 254

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish cały.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈt͡sawɨ/
• Rhymes: -awɨ
• Syllabification: ca‧ły

Adjective

cały (not comparable)

1. whole, complete, entire; all (containing all elements belonging to oneself)

   Synonym: cołki

2. whole (containing nothing that shouldn't be with the entity)

   Synonym: jedyny

3. whole, entire (relatively large)

   Synonym: srogi

4. whole, intact, unhurt

Declension

Further reading

• cały in silling.org