czarny

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *čь̀rnъ. First attested in the first half of the 15th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ʃʲaːrnɨː/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ʃʲɒrnɨ/

Adjective

czarny

1. black (of a dark color)

   Coordinate term: biały

   • 1896, Lucjan Malinowski, editor, Żywot świętego Błażeja. Zabytek języka polskiego z początku wieku XV,‎, page 321:

     Ony nyewyasty odpowyedzaly: Czarny sø waszych bogow ob[ra]szy..., odpuscycyesz naam, acz ge do wody donyesyemy y zmygemy

     [Ony niewiasty odpowiedziały: Czarny są waszych bogow obr[a]zy..., odpuścicież nam, ać je do wody doniesiemy i zmyjemy]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 527:

     Dał mi bog ociec jednego syna, a prze tego mam żałość, nędzę i wieliką tesknicę..., uczyniłam sie czarna i śniada, kako mogę cirpieć śmierci syna mego?

     [Dał mi Bog Ociec jednego syna, a prze tego mam żałość, nędzę i wieliką tesknicę..., uczyniłam sie czarna i śniada; kako mogę cirpieć śmierć syna mego?]

   • 1930 [Fifteenth century], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 30, 40:

     Y bili sø Labanowi wszitky byale a czarne (alba et nigra) owce, a gyne bili wszitky Iacobowi

     [I były są Labanowy wszytki białe a czarne (alba et nigra) owce, a jine były wszytki Jakobowy]

   • 1950 [1456], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 994:

     Jako ja nye wzal thkanky pyerlovey... y plashshcza czharnego

     [Jako ja nie wziął tkanki pierłowej... i płaszcza czarnego]

   • 1894 [1471], Konstanty Górski, editor, Historia jazdy polskiej‎, page 270:

     Lepka czyrna

     [Łepka czyrna]

2. The meaning of this term is uncertain.
   • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXV, page 151:

     De coccione ruffa czarney

     [De coccione ruffa czarnej]

Derived terms

Related terms

Descendants

• Masurian: cárnÿ
• Polish: czarny
• Silesian: czŏrny

References

• Boryś, Wiesław (2005) “czarny”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “czarny”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Mańczak, Witold (2017) “czarny”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “czarny”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “czarny”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Polish Wikipedia has an article on:

czarny

Wikipedia ^pl

Alternative forms

• carny (Middle Polish)

Etymology

Inherited from Old Polish czarny.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈt͡ʂar.nɨ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈt͡ʂɒr.nɨ/

• Audio 1

  (file)

• Audio 2

  (file)

• Rhymes: -arnɨ
• Syllabification: czar‧ny
• Homophone: Czarny

Adjective

czarny (comparative czarniejszy or bardziej czarny, superlative najczarniejszy or najbardziej czarny, derived adverb czarno)

1. black (the darkest color)

   Coordinate term: biały

2. black (unlit and dark)
3. black; dark (standing out from the lighter background with its dark color)
4. black; dark (very dirty)
5. black (belonging to or descended from any of various (African, Aboriginal, etc) ethnic groups which typically have dark pigmentation of the skin)

   Synonym: czarnoskóry

   1. black (related or coming from with this group)
6. black; dark (pessimistic)

   Synonym: pesymistyczny

   Antonym: różowy

7. black; dark (unfortunate; filled with misfortune)

   Synonym: ciemny

   Antonym: jasny

8. dark (i.e. of humor or a character; evil or somber)

Declension

Derived terms

Related terms

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), czarny (adjective) is one of the most used words in Polish, appearing 21 times in scientific texts, 5 times in news, 1 time in essays, 53 times in fiction, and 13 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 93 times, making it the 676th most common word in a corpus of 500,000 words.

See also

Noun

czarny m pers

1. (nominalized, colloquial) black person

   Synonyms: Murzyn, czarnoskóry

2. (nominalized, derogatory) Catholic priest

   Synonyms: see Thesaurus:ksiądz

3. (nominalized, heraldry) sable

Declension

References

Further reading

• czarny in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• czarny in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “czarny”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “CZARNY”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 24.05.2007
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “czarny”, in Słownik języka polskiego‎
• Aleksander Zdanowicz (1861) “czarny”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “czarny”, in Słownik języka polskiego‎ (in Polish), volume 1, Warsaw, page 373
• czarny in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego