qalxmaq

Azerbaijani

FWOTD – 5 September 2019

Other scripts
Cyrillic		галхмаг
Abjad		قالخماق

Etymology

From Proto-Turkic *kalï- (“to rise”)^[1]

cognates

Cognate with Old Uyghur (kalı-, “to rise in the air”), Karakhanid (kalɨ̄māk, “to buck, jump”), Turkish kalkmak (“to rise, ascend, get up”), Bashkir ҡалҡыу (qalqıw, “to rise”), Kazakh қалқу (qalqu, “to soar”), Kyrgyz калкуу (kalkuu, “to float”), Southern Altai калыыр (kalïïr, “to jump, hop”), Tatar калку (qalku, “to rise”), Turkmen galkmak (“to rise”), Tuvan халыыр (xalıır, “to jump, run”), Uzbek qalqmoq (“to rise, swell, jump”), Yakut кылый (kılıy, “to hop along”).

Pronunciation

IPA^(key):
Hyphenation: qalx‧maq
Audio (Baku): (file)

Verb

qalxmaq

(intransitive) to stand up, get up
Synonym: durmaq

Antonyms: oturmaq, əyləşmək

ayağa qalxmaq ― to stand up, to get up on feet

birdən-birə qalxmaq ― to stand up suddenly

Müəllim gəldi, şagirdlər ayağa qalxdılar.
The teacher came in, the students stood up

Bizdə olan ənənəyə görə, özündən yaşlı bir insan otağa daxil olanda, adam ayağa qalxmalıdır.
According to a tradition that we have, when a person older than oneself enters the room, one has to stand up.
- 2004, Vüsal Hüseynzadə, “Dərinliklərə səfər”, in Peyğəmbərlərin həyatı‎, Faiz, translation of original by Kamal al-Haydari, Dənizdə, page 104:
  Saleh birdən ayağa qalxdı və barmağını dağın bir nöqtəsinə tərəf uzatdı
  Saleh suddenly stood up and pointed his finger towards a point on the mountain.
(intransitive) to go up, to move vertically
Antonym: düşmək

evin damına qalxmaq ― to go up to the roof of the house
- 2011 April 9, Kayzen.az‎:
  Lakin növbəti mərtəbəyə qalxmaq istəyi ona burda dayanmağa imkan vermədi və o, altıncı mərtəbəyə qalxdı
  However, the desire of going up to the sixth floor didn't let her to stop here and she went up to the sixth floor.
(intransitive) to ascend
Synonyms: çıxmaq, yüksəlmək

Antonyms: enmək, düşmək

dağın başına qalxmaq ― to ascend to the top of the mountain
(intransitive) to get well, recover (from illness)
Synonym: sağalmaq

Antonyms: xəstələnmək, naxoşlamaq, azarlamaq

Qoca kişinin ürəyi zəif idi, daha qalxası deyildi. ― The old man had a weak heart and was probably not going to recover anymore.
(intransitive) to rise, increase
Xəstənin bədən hərarəti qalxır.
The patient's body temperature rises.

Xəstə uşağın qızdırması qalxdı.
The sick child got fever
(literally, “The sick child's fever rose.”)

Buralarda havanın istiliyi 25 dərəcədən yuxarı qalxmır, yay vaxtı belə.
Here, the air temperature doesn't rise above 25 degrees even during the summer.
(intransitive, figurative) to rise, to rebel, take up arms
Müharibənin ən qızğın çağında, şəhərin əhalisi onun müdafiəsinə qalxdılar.
In the most intense period of war, the population of the city had risen to its defence.

1916 ildə İrlandiya xalqı ölkəsinin Britaniya işğalına qarşı qalxmışdı.
In 1916, Irish people rose against the British occupation of the country.

Geniş xalq kütlələri xaricə ucuz gəlib getmək imkanı əldə etmək uğrunda mübarəzəyə qalxacaqdır.
Broad masses will rise to the struggle for acquiring the possibility of traveling abroad cheap.

Qardaş qardaşa qarşı qalxacaq.
Brother will rise against brother.
(intransitive) to take off
Antonym: enmək (“to land”)

Təyyarə qalxanda, mən artıq yuxuya getmişdim.
When the plane was taking off, I had already fallen asleep.
(intransitive) to go up, become more expensive, rise in price
Synonym: bahalaşmaq (“become more expensive”)

Antonyms: düşmək (“to fall ”), ucuzlaşmaq (“to cheapen, become cheaper”)

Benzin yenə qalxdı. ― Gas (petrol) has gone up again.
(intransitive) to begin suddenly, rise (used to describe the onset of some natural phenomena, such as wind, waves, and sounds)
Birdən-birə külək qalxdı. ― Suddenly, the wind started to blow.

Siyasətçi otağa girdikdən sonra elə səs-küy qalxdı ki, heç nə eşitmək olmurdu. ― When the politician entered the room, such a noise arose, that it was impossible to hear anything.
- 2004, Kamal al-Haydari, “Dərinliklərə səfər”, in Peyğəmbərlərin həyatı‎, Faiz, translation of original by Vüsal Hüseynzadə, Dənizdə, page 104:
  Dənizin ortasına çatdıqda isə güclü küləklər əsdi və dalğalar qalxdı.
  At the arrival to the middle of the sea, strong winds started to blow and the waves had risen.

Conjugation

Conjugation of qalxmaq

positive
subject non-past participle			qalxan
subject past participle			qalxmış
subject future definite participle			qalxacaq
non-subject future participle			(mənim +) qalxacağım	(sənin +) qalxacağın	(onun +) qalxacağı	(bizim +) qalxacağımız	(sizin +) qalxacağınız	(onların +) qalxacağı or qalxacaqları
non-subject past participle			(mənim +) qalxdığım	(sənin +) qalxdığın	(onun +) qalxdığı	(bizim +) qalxdığımız	(sizin +) qalxdığınız	(onların +) qalxdığı or qalxdıqları
converb			qalxıb
general temporal participle			qalxanda
participle of intensification			qalxdıqca
specific temporal participle			qalxarkən
reduplicated participle			qalxa-qalxa
modal participle			qalxaraq
infinitive			qalxmaq
verbal noun			qalxma
			singular			plural
			first	second	third	first	second	third
indicative	present	simple	qalxıram	qalxırsan	qalxır	qalxırıq	qalxırsınız	qalxırlar
		perfect 1	qalxmışam	qalxmısan, qalxmışsan*	qalxmışdır	qalxmışıq	qalxmısınız, qalxmışsınız*	qalxmışlar
		perfect 2	–	qalxıbsan	qalxıb(dır)	–	qalxıbsınız	qalxıb(dır)lar
	past	simple	qalxdım	qalxdın	qalxdı	qalxdıq	qalxdınız	qalxdılar
		continuous	qalxırdım	qalxırdın	qalxırdı	qalxırdıq	qalxırdınız	qalxırdılar
		perfect	qalxmışdım	qalxmışdın	qalxmışdı	qalxmışdıq	qalxmışdınız	qalxmışdılar
	future	definite	qalxacağam	qalxacaqsan	qalxacaq	qalxacağıq	qalxacaqsınız	qalxacaqlar
	future	indefinite	qalxaram	qalxarsan	qalxar	qalxarıq	qalxarsınız	qalxarlar
	future-in-the-past	definite	qalxacaqdım	qalxacaqdın	qalxacaqdı	qalxacaqdıq	qalxacaqdınız	qalxacaqdılar
	future-in-the-past	indefinite	qalxardım	qalxardın	qalxardı	qalxardıq	qalxardınız	qalxardılar
conditional	present		qalxsam	qalxsan	qalxsa	qalxsaq	qalxsanız	qalxsalar
conditional	past		qalxsaydım	qalxsaydın	qalxsaydı	qalxsaydıq	qalxsaydınız	qalxsaydılar
subjunctive			qalxam	qalxasan	qalxa	qalxaq	qalxasınız	qalxalar
hortative			qalxasıyam	qalxasısan	qalxasıdır	qalxasıyıq	qalxasısınız	qalxasıdırlar
obligational	present		qalxmalıyam	qalxmalısan	qalxmalıdır	qalxmalıyıq	qalxmalısınız	qalxmalıdırlar
obligational	past		qalxmalıydım	qalxmalıydın	qalxmalıydı	qalxmalıydıq	qalxmalıydınız	qalxmalıydılar
evidential	present		qalxırmışam	qalxırmışsan	qalxırmış	qalxırmışıq	qalxırmışsınız	qalxırmışlar
evidential	past		qalxıbmışam	qalxıbmışsan	qalxıbmış	qalxıbmışıq	qalxıbmışsınız	qalxıbmışlar
imperative			qalxım	qalx	qalxsın	qalxaq, qalxalım*	qalxın	qalxsınlar

negative
subject non-past participle			qalxmayan
subject past participle			qalxmamış
subject future definite participle			qalxmayacaq
non-subject future participle			(mənim +) qalxmayacağım	(sənin +) qalxmayacağın	(onun +) qalxmayacağı	(bizim +) qalxmayacağımız	(sizin +) qalxmayacağınız	(onların +) qalxmayacağı or qalxmayacaqları
non-subject participle			(mənim +) qalxmadığım	(sənin +) qalxmadığın	(onun +) qalxmadığı	(bizim +) qalxmadığımız	(sizin +) qalxmadığınız	(onların +) qalxmadığı or qalxmadıqları
negative converb			-
caritive converb			qalxmadan
general temporal participle			qalxmayanda
participle of intensification			qalxmadıqca
specific temporal participle			qalxmayarkən
modal participle			qalxmayaraq
infinitive			qalxmamaq
			singular			plural
			first	second	third	first	second	third
indicative	present	simple	qalxmıram	qalxmırsan	qalxmır	qalxmırıq	qalxmırsınız	qalxmırlar
		perfect 1	qalxmamışam	qalxmamısan, qalxmamışsan*	qalxmamış	qalxmamışıq	qalxmamısınız, qalxmamışsınız*	qalxmamışlar
		perfect 2	–	qalxmayıbsan	qalxmayıb(dır)	–	qalxmayıbsınız	qalxmayıb(dır)lar
	past	simple	qalxmadım	qalxmadın	qalxmadı	qalxmadıq	qalxmadınız	qalxmadılar
		continuous	qalxmırdım	qalxmırdın	qalxmırdı	qalxmırdıq	qalxmırdınız	qalxmırdılar
		perfect	qalxmamışdım	qalxmamışdın	qalxmamışdı	qalxmamışdıq	qalxmamışdınız	qalxmamışdılar
	future	definite	qalxmayacağam	qalxmayacaqsan	qalxmayacaq	qalxmayacağıq	qalxmayacaqsınız	qalxmayacaqlar
	future	indefinite	qalxmaram	qalxmarsan, qalxmazsan	qalxmaz	qalxmarıq	qalxmarsınız, qalxmazsınız	qalxmazlar
	future-in-the-past	definite	qalxmayacaqdım	qalxmayacaqdın	qalxmayacaqdı	qalxmayacaqdıq	qalxmayacaqdınız	qalxmayacaqdılar
	future-in-the-past	indefinite	qalxmazdım	qalxmazdın	qalxmazdı	qalxmazdıq	qalxmazdınız	qalxmazdılar
conditional	present		qalxmasam	qalxmasan	qalxmasa	qalxmasaq	qalxmasanız	qalxmasalar
conditional	past		qalxmasaydım	qalxmasaydın	qalxmasaydı	qalxmasaydıq	qalxmasaydınız	qalxmasaydılar
subjunctive			qalxmayam	qalxmayasan	qalxmaya	qalxmayaq	qalxmayasınız	qalxmayalar
hortative			qalxmayasıyam	qalxmayasısan	qalxmayası	qalxmayasıyıq	qalxmayasısınız	qalxmayasılar
obligational	present		qalxmamalıyam	qalxmamalısan	qalxmamalı	qalxmamalıyıq	qalxmamalısınız	qalxmamalılar
obligational	past		qalxmamalıydım	qalxmamalıydın	qalxmamalıydı	qalxmamalıydıq	qalxmamalıydınız	qalxmamalıydılar
evidential	present		qalxmayırmışam	qalxmayırmışsan	qalxmayırmış	qalxmayırmışıq	qalxmayırmışsınız	qalxmayırmışlar
evidential	past		qalxmayıbmışam	qalxmayıbmışsan	qalxmayıbmış	qalxmayıbmışıq	qalxmayıbmışsınız	qalxmayıbmışlar
imperative			qalxmayım	qalxma	qalxmasın	qalxmayaq qalxmayalım*	qalxmayın	qalxmasınlar

negative potential
subject non-past participle			qalxammayan
subject future definite participle			qalxammayacaq
non-subject participle			(mənim +) qalxammadığım	(sənin +) qalxammadığın	(onun +) qalxammadığı	(bizim +) qalxammadığımız	(sizin +) qalxammadığınız	(onların +) qalxammadığı or qalxammadıqları
converb			-
caritive converb			qalxammadan
general temporal participle			qalxammayanda
participle of intensification			qalxammadıqca
specific temporal participle			qalxammayarkən
modal participle			qalxammayaraq
infinitive			qalxammamaq
			singular			plural
			first	second	third	first	second	third
indicative	present	simple	qalxammıram	qalxammırsan	qalxammır	qalxammırıq	qalxammırsınız	qalxammırlar
		perfect 1	qalxammamışam	qalxammamısan, qalxammamışsan*	qalxammamışdır	qalxammamışıq	qalxammamısınız, qalxammamışsınız*	qalxammaşmılar
		perfect 2	–	qalxammayıbsan	qalxammayıb(dır)	–	qalxammayıbsınız	qalxammayıb(dır)lar
	past	simple	qalxammadım	qalxammadın	qalxammadı	qalxammadıq	qalxammadınız	qalxammadılar
		continuous	qalxammırdım	qalxammırdın	qalxammırdı	qalxammırdıq	qalxammırdınız	qalxammırdılır
		perfect	qalxammamışdım	qalxammamışdın	qalxammamışdı	qalxammamışdıq	qalxammamışdınız	qalxammamışdılar
	future	definite	qalxammayacağam	qalxammayacaqsan	qalxammayacaq	qalxammayacağıq	qalxammayacaqsınız	qalxammayacaqlar
	future	indefinite	qalxammaram	qalxammarsan, qalxammazsan	qalxammaz	qalxammarıq	qalxammarsınız, qalxammazsınız	qalxammazlar
	future-in-the-past	definite	qalxammayacaqdım	qalxammayacaqdın	qalxammayacaqdı	qalxammayacaqdıq	qalxammayacaqdınız	qalxammayacaqdılar
	future-in-the-past	indefinite	qalxammazdım	qalxammazdın	qalxammazdı	qalxammazdıq	qalxammazdınız	qalxammazdılar
conditional	present		qalxammasam	qalxammasan	qalxammasa	qalxammasaq	qalxammasanız	qalxammasalar
conditional	past		qalxammasaydım	qalxammasaydın	qalxammasaydı	qalxammasaydıq	qalxammasaydınız	qalxammasaydılar
subjunctive			qalxammayam	qalxammayasan	qalxammaya	qalxammayaq	qalxammayasınız	qalxammayalar
imperative			qalxammayım	qalxamma	qalxammasın	qalxammayaq	qalxammayın	qalxammasınlar
* dated or highly formal

Derived terms

References

^ Starostin, Sergei, Dybo, Anna, Mudrak, Oleg (2003) “*Kạl(ɨ)-”, in Etymological dictionary of the Altaic languages (Handbuch der Orientalistik; VIII.8), Leiden, New York, Köln: E.J. Brill

[1] Starostin, Sergei, Dybo, Anna, Mudrak, Oleg (2003) “*Kạl(ɨ)-”, in Etymological dictionary of the Altaic languages (Handbuch der Orientalistik; VIII.8), Leiden, New York, Köln: E.J. Brill

[1]