raz

• IPA^(key): /ʁa/

raz m

1. (mineralogy) lime

• IPA^(key):
• Rhymes: -as

raz

1. second-person singular imperative of razit

raz

1. one (used for counting beats, as a monosyllabic alternative to jeden)

Ultimately from Old Norse rás.

• IPA^(key): /ʁa/ ~ /ʁɑ/

• Audio:

  (file)

raz m (plural raz)

1. current, race (only known to be standardly used in the expression raz-de-marée, meaning tsunami)

• “raz”, in Trésor de la langue française informatisé , 2012.

Borrowed from Old Norse rás (“current, channel”).

raz m (plural raz)

1. (Jersey, nautical) race (current)

• raza

Inherited from Proto-Slavic *razъ. By surface analysis, deverbal from razić. Sense 2 is from a generalization of sense 1, as historically one would count by making physical marks on a stick, and this sense displaced -kroć.^[1] First attested in the 15th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /raːs/
• IPA^(key): (15^th CE) /rɒs/

raz m inan

2. (attested in Masovia) hit (blow; punch; striking against; the collision of one body against another; the stroke that touches anything)
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 58:

     Gdzye swyerzepycza oth razv abo oth vrazenya (ictu vel plaga) lvbo vyną czyią porzvczy, polthori grzywny... zaplaczycz ma * vszladzayączy skodą czirzpyączemv

     [Gdzie świerzepica ot razu abo ot urażenia (ictu vel plaga), lubo winą czyją porzuci, połtory grzywny... zapłacić ma uszkadzający szkodę cirzpiącemu]

4. (attested in Greater Poland) time (occurrence, instance)
   • 1960 [1427], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 860, Pyzdry:

     Yakom zayøl... na crolewske dzedzine... po dwa rasy osmdzeszanth y osmyoro dobitka

     [Jakom zajął... na krolewskie dziedzinie... po dwa razy ośmdziesiąt i ośmioro dobytka]

5. (attested in Greater Poland) time (period in which something happened)
   • 1967 [1419], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 742, Kościan:

     Jako ludze ss Koszkowa sly na xandza biscupyø dzedziną... y otbily dobitek prima vice, a wtorim razem szly y ranily xandza biskupy lud

     [Jako ludzie s Koszkowa szli na księdza biskupią dziedzinę... i otbili dobytek prima vice, a wtorym razem szli i ranili księdza biskupi lud]

• Polish: raz, raza (Middle Polish)
• Silesian: rŏz

• Boryś, Wiesław (2005) “raz”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “raz 1”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “raz”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

• raza (Middle Polish)

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -as
• Syllabification: raz
• Homophone: ras

Inherited from Old Polish raz. By surface analysis, deverbal from razić. Sense 1 is a generalization of sense 1, for which see Old Polish raz.^[1] For this use, compare Russian раз (raz). Sense 1 is a semantic narrowing of sense 1.^[2] The genitive plural form razy is suppletive from the alternative form raza.^[1]

raz m inan

2. time (instance, occurrence)

   dwa, trzy, cztery i dziesięć razy ― two, three, four, and ten times

raz m inan

2. case

   w każdym razie ― in any case

3. (dated, in the plural) hit, blow
4. (Near Masovian, chiefly in the plural) notch or groove on a millstone made with a pickaxe
5. (Middle Polish) scar

   Synonym: blizna

6. (Middle Polish) lightning strike
7. (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
   • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎, page 493b:

     Vices, Rázy też odmienność/ przemiennośc/ ſzkodá/ przigodá.

     [Vices, Razy też odmienność/ przemienność/ szkodá/ przygoda.]

raz m inan

2. (colloquial) one

   Raz, dwa, trzy... ― One, two, three...

Only ever used when counting from one. For counting objects, it is interchangeable with jeden, but for abstract counting (such as counting to ten or in music), raz is universally used.

Back-formation from pewnego razu.^[3] First attested in the 16th century.^[4]

raz (not comparable)

1. once (one time)

   Powiem ci tylko raz, nie zapominaj! ― I'm going to tell you only once, don't forget!

2. once (ultimately, definitively)

   raz na zawsze ― once and for all

Clipping of nieraz.^[3]

raz (not comparable)

1. used in the construction raz... raz... sometimes, once (at some point)

   Czemu raz działa, a raz nie? ― Why does it sometimes work and sometimes not?

Semantic loan from German einmal.

raz

1. (Western Greater Poland, expressives, said often in anger) Synonym of nareszcie

   No, chcesz raz powiedzieć? ― Well, do you want to finally say it?

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), raz is one of the most used words in Polish, appearing 72 times in scientific texts, 66 times in news, 43 times in essays, 103 times in fiction, and 137 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 421 times, making it the 112th most common word in a corpus of 500,000 words.^[5]

• raz I in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• raz in Polish dictionaries at PWN
• “RAZ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 2021 August 24
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “raz”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “raz”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “raz”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 5, Warsaw, page 481
• Władysław Matlakowski (1891) “razy”, in “Zbiór wyrazów ludowych dawnej ziemi czerskiej”, in Sprawozdania Komisyi Językowej Akademii Umiejętności, volume 4, Krakow: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, page 369

Inherited from Proto-Slavic *razъ.

• IPA^(key):

raz

1. once

raz

1. one

• “raz”, in Slovníkový portál Jazykovedného ústavu Ľ. Štúra SAV [Dictionary portal of the Ľ. Štúr Institute of Linguistics, Slovak Academy of Science] (in Slovak), https://slovnik.juls.savba.sk, 2003–2024