rozumieć

Old Polish

Alternative forms

• rozmieć

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *orzuměti. By surface analysis, roz- +‎ umieć. First attested in 1395.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /rɔzumjɛ(ː)t͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /rɔzumjɛt͡ɕ/, /rɔzumjet͡ɕ/

Verb

rozumieć impf (perfective porozumieć or zrozumieć or urozumieć)

1. to understand (to grasp a concept fully in one's mind) , ,
   • 1959 [1395], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 187:

     Rzecli gednacze pana Hinczkoui: Mi ne roszumemi po nemeczszku

     [Rzekli jednacze pana Hinczkowi: my nie rozumiemy po niemiecsku]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 2, 10:

     A iusz, crolowe, rozumeyce (intelligite), nauczce se, czso sødzice zemø

     [A już, krolowie, rozumiejcie (intelligite), nauczcie sie, cso sądzicie ziemię!]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 49, 23:

     Rozumeycze temu (intelligite haec), gisz zapominacze boga

     [Rozumiejcie temu (intelligite haec), jiż zapominacie Boga]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 40, 1:

     Blogoslawoni, iensze rozume na potrzebuiøczego y vbogego (qui intelligit super egenum et pauperem)

     [Błogosławiony, jenże rozumie na potrzebująjącego i ubogiego (qui intelligit super egenum et pauperem)]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 72, 17:

     Alisz wnidø w swøtoscz boszø y rozumecz bødø w posladco[ch] gich (donec... intelligam in novissimis eorum)

     [Aliż wnidę w świątość bożą i rozumieć będę w pośladko[ch] jich (donec... intelligam in novissimis eorum)]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 118, 99:

     Rosvmal gesm (intellexi), esze kazanya twoya mysl moya gest

     [Rozumiał jeśm (intellexi), eże kazania twoja myśl moja jest]

   • Beginning of the 15th century, Kazania gnieźnieńskie‎, page 179a:

     Napirsuecz tho vy macze rosumecz, yse ktoricz gest poczøtek gego svøtego miloserdza bil

     [Napirzweć to wy macie rozumieć, iże ktoryć jest początek jego świętego miłosierdzia był]

   • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎, line 257:

     Othosz, mystrzv, barszo glupy, nye rosvmyesz o they kupy

     [Otoś, mistrzu, barzo głupi, nie rozumiesz o tej kupi!]

2. to notice, to not overlook or neglect
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 54, 1:

     Ne wzgardzay prosbø moiø, rozumey mene y wisluszay me (intende mihi et exaudi me)!

     [Nie wzgardzaj prośbą moją, rozumiej mienie i wysłuszaj mie (intende mihi et exaudi me)!]

3. to consider, to see as, to be of the opinion, to think, to judge
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page Ath 26:

     Ktosz chcze przeto zbawon bycz, tako o troyczy rozvmey (ita de trinitate sentiat)

     [Ktoż chce przeto zbawion być, tako o Trojcy rozumiej (ita de Trinitate sentiat)]

4. (reflexive with się) to be had in mind, to be interpreted
   • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎, page 118 arg. 7:

     Przes to sze rozumye (intelligitur) wyelyka myloszcz

     [Przez to sie rozumie (intelligitur) wielika miłość]

5. (reflexive with się) to concern, to be about
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 530:

     Alye to pyczye nye rozvmye szye o iego svyąte krvy

     [Ale to picie nie rozumie sie o jego święte krwi]

6. (reflexive with się) to know one's way around something, to know something very well
   • 1880 [Middle of the fifteenth century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności, volume V, page 265:

     Magus... dicitur sapiens, et maxime, qui astrorum cursus sciens a nawyączey then, ysz sze na gwyasdach rosumye

     [Magus... dicitur sapiens, et maxime, qui astrorum cursus sciens a nawięcej ten, iż sie na gwiazdach rozumie]

Particle

rozumieć

1. that is, i.e.
   • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 15:

     Iako ktho swyeczą przy zwadze w noczi zagassi, a za thym kogo vranyą, ma rannemv o rani bicz skazan, tho rozwmyecz, gdi nye wyedzą tego, yest gen go ranyl

     [Jako kto świecę przy zwadzie w nocy zagasi a zatym kogo uranią, ma rannemu o rany być skazan, to rozumieć, gdy nie wiedzą tego, jen jest go ranił]

Derived terms

Related terms

Descendants

• Masurian: rozuniécz
• Polish: rozumieć, rozmieć
• Silesian: rozumieć

References

• Boryś, Wiesław (2005) “rozumieć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “rozumieć”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “rozumieć, rozmieć, rozumieć się”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Alternative forms

• rozmieć (Middle Polish)

Etymology

Inherited from Old Polish rozumieć. By surface analysis, roz- +‎ umieć.

Pronunciation

• IPA^(key): /rɔˈzu.mjɛt͡ɕ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /rɔˈzu.mjɛt͡ɕ/, /rɔˈzu.mjet͡ɕ/

• Audio

  (file)

• Rhymes: -umjɛt͡ɕ
• Syllabification: ro‧zu‧mieć

Verb

rozumieć impf (perfective zrozumieć)

1. (transitive, intransitive) to understand (to grasp a concept fully in one's mind)

   Synonyms: chwytać, czaić, jarzyć, łapać, kapować, kojarzyć, kontaktować, kumać, obczajać, pojmować, trybić, załapywać, zaskakiwać

   O, to rozumiem... ― Oh, I see...

2. (transitive) to understand (to assign a particular meaning to something)
3. (transitive) to understand (to empathize with someone or something)

   Synonym: wczuwać się

4. (intransitive, when directed at the listener as a question) used to emphasize a message; understand

   Chcę żeby ten pokój był sprzątany, rozumiesz? ― I want this room to be cleaned, understand?

5. (intransitive, when directed at the listener as a statement) used to grab the listeners attention; see

   Przyszedł nowy uczeń, rozumiesz, który był wyższy od innych. ― A new student came, you see, that was taller than the others

6. (intransitive) used when the speaker feels their previous statement was strange; see
7. (transitive) to realize (to begin to understand)

   Synonym: zdawać sobie sprawę

8. (reflexive with się) to understand each other
9. (reflexive with się) to be understood

Verb

rozumieć impf

1. (transitive) to understand, to comprehend (to be able to understand a written or spoken language)
2. (intransitive, obsolete) to think, to be of the opinion, to suppose, to consider
3. (transitive, Middle Polish) to keep someone in mind, to have an eye on

   Synonym: mieć na uwadze

4. (transitive, Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
   • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎, page 10c:

     Animadverto, Baczę. Rozumiem.

   • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎, page 32a:

     Calleo per Metaph. significat/ Rozumiem Wyem dobrze/ Vmiem

   • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎, page 446b:

     Rem tenes, Rozumieſz.

   • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎, page 232b:

     Concipio – Poimuię, poczinąm, rozumiem.

5. (transitive, Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
   • 1588, Acta primi regiminis Sigismundi III‎, page 90:

     Powiedział ze tak rozumiał iz Rpta rozumiała reformationem

6. (reflexive with się, colloquial, dated) to know one's way around something, to know something very well

   Synonym: znać się

Conjugation

Derived terms

Related terms

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), rozumieć is one of the most used words in Polish, appearing 12 times in scientific texts, 2 times in news, 20 times in essays, 41 times in fiction, and 143 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 218 times, making it the 255th most common word in a corpus of 500,000 words.

References

Further reading

• rozumieć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• rozumieć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “rozumieć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “rozumieć się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “ROZUMIEĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 03.02.2015
• “ROZUMIEĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 05.02.2009
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “rozumieć”, in Słownik języka polskiego‎
• Aleksander Zdanowicz (1861) “rozumieć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “rozumieć”, in Słownik języka polskiego‎ (in Polish), volume 5, Warsaw, page 721
• rozumieć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish rozumieć. By surface analysis, roz- +‎ umieć.

Pronunciation

• IPA^(key): /rɔˈzumjɛt͡ɕ/
• Rhymes: -umjɛt͡ɕ
• Syllabification: ro‧zu‧mieć

Verb

rozumieć impf (perfective zrozumieć)

1. (transitive) to understand (to grasp a concept fully in one's mind)

Conjugation

This verb needs an inflection-table template.

Further reading

• rozumieć in silling.org