zapowiedzieć

Old Polish

Etymology

From za- +‎ powiedzieć. First attested in the end of the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /zapɔvjɛd͡ʑɛt͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /zapɔvjɛd͡ʑɛt͡ɕ/

Verb

zapowiedzieć pf (imperfective zapowiadać)

1. to prohibit, to ban, to not allow certain actions
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 39, 12:

     Ziawil iesm sprawedlnoscz twoiø w kosczele welikem, owa warg mogich ne zapowem (ecce labia mea non prohibeo)

     [Zjawił jeśm sprawiedlność twoię w kościele wielikiem, owa warg mojich nie zapowiem (ecce labia mea non prohibeo)]

   • 1959 [1400], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 463:

     Iaco yeszm zapowedzal pana Mikoszewø moczø Woczechowy Wanzewy, by iego roley ne oral

     [Jako jeśm zapowiedział pana Mikoszewą mocą Wociechowi Wężewi, by jego rolej nie orał]

   • 1858 [c. 1408], “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, page 22:

     Mayaly goszczyom podrosznym... goraczy szad oszadzycz albo bądz w *szapowyedzony czasz albo w nye zapowyedzany (sit diebus feriatis vel non feriatis)

     [Mająli gościom podrożnym... gorący sąd osadzić albo bądź w zapowiedziany czas albo w nie zapowiedziany (sit diebus feriatis vel non feriatis)]

2. to ban or prohibit the use of something
   • 1897 [1393], Teki Adolfa Pawińskiego, volume IV, number 4737:

     Sicut na zapovedzeney drodze dedit michi septem vulnera

     [Sicut na zapowiedzienej drodze dedit michi septem vulnera]

   • 1967 [1406], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 321:

     Jaco czso Derszek Janoui zito pobral, to mu ye pobral, isz mu ye bil zapouedzal, a on ye s dzedzini cradl

     [Jako czso Dzierżek Janowi żyto pobrał, to mu je pobrał, iż mu je był zapowiedział, a on je z dziedziny kradł]

3. to hire or employ someone or something officially in order to secure one's claims; to demand official seizure in order to secure one's claims
   • 1897 [1393], Teki Adolfa Pawińskiego, volume IV, number 76:

     Tworcowa crowa bila zapowedzana

     [Tworkowa krowa była zapowiedziana]

4. (religion) to excommunicate
   • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 4:

     Gdze... caplan bilbi zabith..., tham... cirekwi... prawem albo oth prawa szą zapowyedzany (ecclesiae... iure sint interdictae), tho gest, ysz interdicth w nych szamym prawem polozon

     [Gdzie... kapłan byłby zabit..., tam... cyrekwi... prawem albo ot prawa są zapowiedziany (ecclesiae... iure sint interdictae), to jest, iż interdykt w nich samym prawem położon]

5. to demand; to order; to commission
   • 1959 [1405], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 764:

     Iaco Stanislaw yal samoszost... w Kothowo... y zapowedzal mlinarzewi paney dacz mari, y kmeczem zapowedzal sluchacz

     [Jako Stanisław jał samoszost... w Kotowo... i zapowiedział młynarzewi paniej dać miary, i kmieciem zapowiedział słuchać]

6. to oppose (to attempt to stop the progression of; to resist or antagonize by physical means, or by arguments, etc.); to negate?, to invalidate?
   • 1897 [1389], Teki Adolfa Pawińskiego, volume III, number 1485:

     Nicolaus... interdixit, zapouedzal, vendicionem ville Potrcowo

     [Nicolaus... interdixit, zapowiedział, vendicionem ville Piotrkowo]

   • 1930 [Fifteenth century], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 30, 6:

     *Paklibi iako natichmyast (pro natichmyast iako) vsliszi oczecz, zapowye gey (sc. niewieście, sin... contradixerit pater), slvbi y przisyøgi gey wsrvszoni bødø

     [Pakliby natychmiast jako usłyszy ociec, zapowie jej (sc. niewieście, sin... contradixerit pater), śluby i przysięgi jej wzruszony będą]

   • 1874-1891 [Fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXII, page 321:

     Qui dimiserit uxorem suam, det ei libellum repudii vlg. zapovyedzany (Mat 5, 31)

     [Qui dimiserit uxorem suam, det ei libellum repudii vlg. zapowiedziany (Mat 5, 31)]

7. to deny, to reject; to not give
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 543:

     Pyly s tego kyelycha vschysczy, a potym i Iudasch. Myly Kristus nye chczyal yemv zapovyedzyecz czyala svyąthosczy (pro svyąthosczy czyala) y krvye svey blogoslavyoney

     [Pili z tego kielicha wszyscy, a potym i Judasz. Miły Krystus nie chciał jemu zapowiedzieć ciała świętości i krwie swej błogosławionej]

8. (law) to summon to court
   • 1959 [1388], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 41:

     Jaco Voczech vczinil Janoui za dzensacz (pro dzesancz) g[rzywien] skodi po tem, jaco zapouedzan

     [Jako Wociech uczynił Janowi za dziesięć g[rzywien] szkody po tem, jako zapowiedzian]

9. to exile from a country
   • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 31, 1:

     Ale beszprawny czlowyek yesth rosmagythy... Gyny szą beszprawny ludze, kthorzy szą w prawye zapowyedzany (qui in uno iudicio proscriptus est, OrtMac 30: kthorzy... zapowyedzany), czy mogą *wy gynem prawye dacz albo przedacz szwe gymyenye

     [Ale bezprawny człowiek jest rozmajity... Jini są bezprawni ludzie, ktorzy są w prawie zapowiedziani (qui in uno iudicio proscriptus est, OrtMac 30: ktorzy... zapowiedziani), ci mogą w jinem prawie dać albo przedać swe jimienie]

Derived terms

Related terms

Descendants

• Polish: zapowiedzieć

References

• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “zapowiedzieć, zapowiedzieć się”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish zapowiedzieć. By surface analysis, za- +‎ powiedzieć.

Pronunciation

• IPA^(key): /za.pɔˈvjɛ.d͡ʑɛt͡ɕ/

• Audio

  (file)

• Rhymes: -ɛd͡ʑɛt͡ɕ
• Syllabification: za‧po‧wie‧dzieć

Verb

zapowiedzieć pf (imperfective zapowiadać)

1. (transitive) to announce; to herald, to portend (to inform of what's to come)
2. (transitive) to promise, to spell, to augur, to presage, to herald, to portend (to be a sign of what's to come)
3. (reflexive with się) to announce oneself (to inform someone of one's arrival)

   Synonym: zamówić się

Conjugation

Derived terms

Related terms

References

Further reading

• zapowiedzieć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• zapowiedzieć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zapowiedzieć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “zapowiedzieć”, in Słownik języka polskiego‎
• Aleksander Zdanowicz (1861) “zapowiedzieć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “zapowiedzieć”, in Słownik języka polskiego‎ (in Polish), volume 8, Warsaw, page 229