systemisch

• Geluid:  systemisch    (hulp, bestand)

• sys·te·misch

• afgeleid van systeem met het achtervoegsel -isch

• In de natuurwetenschappelijke en politieke zin, uit het Frans systémique.

systemisch

1. (wetenschap) het complexe geheel van interacties binnen het systeem en tussen sub-systemen betreffend

   ▸ De kunstmatige bereiding van mierenzuur, van de koolwaterstoffen en alkoholen uit de elementen, de vorming van vetten uit glycerine en zuren behooren tot de belangrijkste vondsten der organische synthese; zij zijn de bron geworden voor tallooze latere ontdekkingen op dit gebied. B. ’s beroemde studies over het ontstaan der esters vormen de voorloopsters van het systemisch onderzoek der omkeerbare chemische reacties.^[1]

2. (medisch) over het hele lichaam verspreid

   ▸ „Als ons advies was gevraagd hadden we gezegd: In geen geval voor tulpen gebruiken", alus de ICI (Holland). De mededeling in de verkoopbrief, dat Regioné systemisch kan werken had volgens de ICI voor de voorlichtingsdienst een waarschuwing moeten zijn. Dit betekent namelijk, dat het gif tot de bol kan doordringen.^[2]

3. (sociologie) institutioneel, een groep, organisatie of de samenleving betreffend

   • Sinds een jaar of tien wordt systemisch ook aangetroffen in het jargon van sociale wetenschappers. Zij gebruiken het woord in verband met processen of ontwikkelingen en ­bedoelen ermee dat die een groep, ­organisatie of samenleving als geheel betreffen. In deze betekenis is systemisch een leenvertaling van het Engelse woord systemic. Voorheen werden woordgroepen met systemic (systemic change, crisis, problem) meestal ‘vertaald’ met samenstellingen (systeemverandering, -crisis,-probleem), maar de laatste jaren winnen letterlijke vertalingen met woordgroepen (systemische verandering, systemisch probleem) terrein. Deze trend verklaart waarom – naar aanleiding van de opmerking van Rutte – in het publieke debat nu ook vaak de term systemisch racisme wordt gebruikt en niet (het synoniem) systeemracisme. ^[3] 

4. (verouderd) systematisch

   ▸ Een lange uit planken getimmerde bank, die op vouwbare schragen gezet was, stond in het midden der ruimte, en op deze geïmproviseerde tafel was door elkaar, doch wel systemisch, een veelsoortige collectie van artikelen gerangschikt, zooals Bessie er nooit had gezien.^[4]

• systeemtheorie, systeemdenken

• Het woord systemisch staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.