մատն

From Arabic مَتْن (matn, “ridge”), whence also Ottoman Turkish متن (metn, “a high and rocky ridge”), Persian متن (matn, “a hard piece of ground”).

մատն • (matn), nominative plural մատներ (matner)

1. a high and hard piece of ground

Some dictionaries incorrectly lemmatize the plural մատներ (matner) as a separate and unrelated word.

• Armenian: մատ (mat)

• Ġazaryan, Ṙuben, Avetisyan, Henrik (2009) “մատն”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press

• Ačaṙean, Hračʻeay (1977) “մատն”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume III, Yerevan: University Press, page 271ab
• Ačaṙean, Hračʻeay (1977) “մատներ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume III, Yerevan: University Press, page 271b
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “մատներ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume III, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 215b
• Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 452, identifies with մատն (matn, “finger”)

The origin is uncertain. Perhaps from Proto-Indo-European *mh₁-d-, from *meh₁- (“to measure”), and cognate with the Celtic word for “thumb”; compare Breton meud, Welsh bawd (“thumb”).

մատն • (matn)

1. (anatomy) finger, toe

   բոյթ մատն ― boytʻ matn ― thumb

   ցուցական մատն ― cʻucʻakan matn ― forefinger

   միջին մատն ― miǰin matn ― middle finger

   մատանւոյ մատն ― matanwoy matn ― ring-finger

   փոքր մատն ― pʻokʻr matn ― little finger

   յօդք մատանց ― yōdkʻ matancʻ ― knuckles, finger joints

   մատն Աստուծոյ ― matn Astucoy ― the finger or hand of God

   ծայրակտուր մատամբք ― cayraktur matambkʻ ― with maimed fingers

   ուսոյց զմատունս իմ ի պատերազմ ― usoycʻ zmatuns im i paterazm ― he taught my hands to war

   ի ծայր մատանց ― i cayr matancʻ ― at the finger's ends

   ծայր մատանց ոտից ― cayr matancʻ oticʻ ― tiptoe

   ճարճատել զմատունս ― čarčatel zmatuns ― to crack one's fingers

   մատնն առնել ― matnn aṙnel ― to point at one; to denounce; (figuratively) to defame, to laugh at, to scorn

   վաստակել մատամբք ― vastakel matambkʻ ― to live by one's labour

   ի մատունս գնալ ― i matuns gnal ― to walk on one's toes, to walk tiptoe

   յոտն ի մատն յառնել ― yotn i matn yaṙnel ― to stand tiptoe

   մոռացկոտաց զմատն կապել ― moṙacʻkotacʻ zmatn kapel ― to resolve not to forget, to make a memorandum

   մատամբ ցուցանել ― matamb cʻucʻanel ― to point at with the finger, to indicate

   ծայրիւ միայն մատին ճաշակել ― cayriw miayn matin čašakel ― to taste, to taste slightly

   դնել մատունս ի վերայ բերանոյ ― dnel matuns i veray beranoy ― to place a finger on the lips, to keep silence, to be benumbed

   մատն լինել իւրեանց արծաթոյն ― matn linel iwreancʻ arcatʻoyn ― to lavish, to waste, to squander

   արգելուլ, ըմբռնիլ մատին ի դռնամէջս ― argelul, əmbṙnil matin i dṙnamēǰs ― to jamb one's finger in a door

   մատունք նուագարանաց ― matunkʻ nuagaranacʻ ― keys, keyboard, stop

2. (figuratively) finger's breadth, inch
3. (figuratively) step of a ladder

   մատունք սանդղոց ― matunkʻ sandłocʻ ― steps, stairs

4. (figuratively, music) tune, air, strain
5. (figuratively) branches of a grapevine

   մատունք որթոյ ― matunkʻ ortʻoy ― shoots, branches or tendrils of a vine

6. (figuratively) betraying (from the image of the betrayer pointing his finger on the betrayed)

   մատն լինել, եղանիլ ― matn linel, ełanil ― to give or addict oneself to, to surrender, to give in

   մատն լինել ― matn linel ― to betray; to be betrayed

   մատն լինել անձին/անձամբ անձին ― matn linel anjin/anjamb anjin ― to betray oneself, or one's own cause, to do oneself an injury

   մատն առնել, մատն եւ տուր լինել ― matn aṙnel, matn ew tur linel ― to betray

   մատն անձին իւրոյ գործել ― matn anjin iwroy gorcel ― to kill oneself, to commit suicide, to make away with oneself

• Armenian: մատ (mat)

• Petrosean, Matatʻeay (1879) “մատն”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “մատն”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “մատն”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
• Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 452