księżyc

Inherited from Proto-Slavic *kъnęžiťь. First attested in the 14th century.

The meaning of “moon” is the result of a great moon cult among the Slavs; compare Polabian ťėnąʒ (“king, nobleman; moon”), Serbo-Croatian кне̑з／knȇz (“prince; moon”), ца̏р／cȁr (“tsar; moon”), Belarusian малады́ князь (maladý knjazʹ, “young prince; moon”). Compare also a Ukrainian vocative мі́сяцю кня́зю (mísjacju knjázju) (used, e.g., in a spell against toothache, and in Ivan Franko's poetry).

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /kɕæ̃ʒʲɨt͡s/
• IPA^(key): (15^th CE) /kɕæ̃ʒʲɨt͡s/

księżyc m animacy unattested

1. (hapax, attested in Lesser Poland) son of a prince
   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎, Miechów, page cv 18:

     Troiaky skutek znameniti pocazuie v tih ue threh croleh poganskih: gih zødne croleuicha... pitane, gih verne kzøzicha pocoynego posnane

     [Trojaki skutek znamienity pokazuje w tych we trzech krolech pogańskich: jich żądne krolewica... pytanie, jich wierne księżyca pokojnego poznanie]

2. Moon (Earth's natural satelite)
   • 1874-1891 [End of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{, ,} , volume XXV, page 266:

     Zorza czudna, xanzycz

     [Zorza cudna, księżyc]

   1. (attested in Greater Poland) moon (representation or shape of the Moon on something)
      • 1878-1889 [1426], Archiwum Komisji Historycznej‎, volume III, Greater Poland, page 335:

        Clenody dwa xąsycza a krzys, proclamacio Ostoya

        [Clenodii dwa księżyca a krzyż, proclamacio Ostoja]

3. (attested in Masovia) month (period into which a year is divided based on the phases of the Moon)
   • 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor, Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116, Warsaw, page 289:

     I myaszkala Maria sz nyą yacoby przes trzy kzyazycze (quasi mensibus tribus Luc 1, 56)

     [I mięszkała Maryja z nią jakoby przez trzy księżyce (quasi mensibus tribus Luc 1, 56)]

• Polish: księżyc
• Silesian: ksiynżyc

• Boryś, Wiesław (2005) “księżyc”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “księżyc”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “księżyc”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “księżyc”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “księżyc”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “księżyc”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish Wikipedia has an article on:

księżyc

Wikipedia ^pl

Inherited from Old Polish księżyc. Partially displaced Old Polish miesiąc.

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -ɛw̃ʐɘt͡s
• Syllabification: księ‧życ
• Homophone: Księżyc

księżyc m inan (related adjective księżycowy)

1. Alternative letter-case form of Księżyc (“Moon”).

   Synonyms: miesiąc, Srebrny Glob

2. moon (any natural satellite of a planet)

   Synonym: satelita

3. (figuratively) moonlight (light from the Moon)
4. moon (object shaped like the Moon; figure of the Moon)
5. (Middle Polish) month (period into which a year is divided based on the phases of the Moon)

   Synonym: miesiąc

• księżyc in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• księżyc in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “księżyc”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “księżyc”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “księżyc”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1902), “księżyc”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 2, Warsaw, page 609