volkstoneel

• Geluid:  volkstoneel    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈvɔl^əkstoˌnel / (3 of 4 lettergrepen)

• volks·to·neel

• samenstelling van  volk zn  en  toneel zn  met het invoegsel -s-  ^[1]

het volkstoneel o

1. (toneel) vorm van podiumkunst waarin acteurs stukken spelen die naar hun onderwerp, taal en uitvoering zijn afgestemd op een zeer breed publiek met minder inkomen en opleiding

   ▸ Het stevige taalgebruik en de verschoppelingen waren nieuw in Nederlandstalig toneel. (…) „Volkstoneel”, noemde De Boer zijn voorstelling. „Ik mik op de mensen die nooit in het theater komen.”^[2]

   ▸ Tot ver in de negentiende eeuw borduurde het theater door op het volkstoneel, waarin vastomlijnde karakters optraden, zoals de dronkeman, de vader, de gravin.^[3]

2. (toneel) theatergezelschap dat stukken speelt die naar hun onderwerp, taal en uitvoering zijn afgestemd op een zeer breed publiek met minder inkomen en opleiding

   ▸ Zo vertelt hij ontroerende anekdotes over zijn eerste kus, zijn Utrechtse vader die bij het volkstoneel speelde en zijn mislukte auditie bij Jacques Brel.^[4]

   ▸ Limmel is een dorp, zeggen de bewoners zelf, en dat moet zo blijven. Genoemd worden telkens weer de 43 verenigingen, voor het voetbal, het volkstoneel, de fanfare, de zangkoren, de boerenkapel en het carnaval.^[5]

3. (figuurlijk) reeks gedragingen van gewone mensen die op anderen bijna als een voorstelling overkomen

   ▸ Het past in de Latijnse traditie, waarin bedrogen vrouwen met huisraad gooien en daarna de straat opstormen om hun misère met de buren te delen. De mannen grinniken dan wat, de vrouwen betuigen hun steun. Maar in Argentinië als Peru ontbreekt de laatste akte van dit volkstoneel: de in tranen gedrenkte verzoening.^[6]

   ▸ Ik stond een ogenblik perplex, legde uit wat er echt gebeurd was en zei niet te begrijpen waarom zij, uit zichzelf, was weggelopen. Wat daarop volgde was een staaltje van het zuiverste volkstoneel. Francois kwam wijdbeens voor me staan, stak een wijsvinger op die hij als een soort ruitenwisser heen en weer bewoog, terwijl hij met de punt van zijn tong tussen zijn voortanden waarschuwende klokgeluidjes maakte. “Luister, Gilbert', zei hij met een half oog op de mannen aan de toog, “het is hier geen wereldstad, misschien, maar wij zijn ook geen geitenhoeders hier.'^[7]

• volkstheater

• Het woord volkstoneel staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.