IPA is het Internationaal Fonetisch Alfabet, een notatiesysteem voor de klanken die in de menselijke spraak voorkomen.

Er zijn veel verschillende manieren om uitspraak in beeld te brengen en uitspraak varieert sterk van spreker tot spreker. Er zijn ruwweg twee benaderingen:

1. fonemisch (weergegeven als /.../)

   er worden alleen verschillen aangegeven waaraan een betekenisverschil toegekend kan worden

2. fonetisch (weergegeven als )

   alle bijzonderheden van de uitspraak worden zo veel mogelijk in beeld gebracht

Voor WikiWoordenboek zijn er bezwaren aan beide methoden.

1. In het eerste geval geeft men bijvoorbeeld het feit dat in het Nederlands een -d aan het eind van een woord als -t uitgesproken wordt niet weer omdat het foneem er niet mee veranderd is. De lezer wordt geacht te "weten" dat dit in de taal altijd gebeurt. Voor iemand die ons woordenboek bezoekt en onze taal niet kent zal dat misleidend zijn.
2. In het tweede geval kan de notatie bijzonder veel extra tekentjes bevatten (die men moet kennen) en bovendien is de weergave dan streek- en zelfs persoonsgebonden. De een gebruikt een andere r dan de ander bijvoorbeeld.

De notatie die wij hier hanteren is meestal een compromis dat ernaar streeft met een minimum aan tekens een redelijk idee te geven wat een verstaanbare en algemeen aanvaardbare uitspraak van het woord is. Bij Nederlandse woorden geven we in de regel (ook) de uitspraak volgens de conventies van het Uitspraakwoordenboek, zie Standaardweergave uitspraak Nederlands, maar deze kan worden aangevuld met weergaven volgens de afspraken op deze pagina. Zo krijgt de lezer ook een indruk van de verschillende manieren waarop het Nederlands kan worden uitgesproken.

Naam	Tekst	Afbeelding
Stemloze bilabiaal	p		p zoals in pet
Stemloze alveolair	t		t als in tong
Stemhebbende alveolair	d		d als in dag
Stemloze palataal	c		ong. tj in petje
Stemloze velair	k		k als in kaas
Stemloze uvulair	q		diepe keelklank (bijv. Arabisch)
Stemloze glottaal	ʔ		de ' van be'amen

Naam	Tekst	Afbeelding
Stemhebbende bilabiaal	b		b zoals in bed
Stemhebbende alveolair	d		d als in dag
Stemhebbende retroflex	ɖ		d met teruggekrulde tong. (in vele talen van India)
Stemhebbende palataal	ɟ		ong dzj, maar dan zonder z
Stemhebbende velair	g		g als in Eng. Good
Stemhebbende uvulair	ɢ		q met stem (zeldzaam)

Naam	Tekst	Afbeelding
Stemloze bilabiaal	ɸ		met beide lippen een f zeggen (zonder boventanden)
Stemloze labiodentaal	f		f als in fiets
Stemloze dentaal	θ		th als in Eng. thing
Stemloze alveolair	s		s als in suiker
Stemloze postalveolair	ʃ		sh als in Engels shop
Stemloze retroflex	ʂ		s met teruggekrulde tong (India, zweden)
Stemloze palataal	ç		de ichlaut van het Duits
Stemloze velair	x		de ch van loochen (achlaut)
Stemloze uvulair	χ		Harde g
Stemloze faryngaal	ħ		hoorbare uitademing (Arabisch zoals in Fatah.)
Stemloze glottaal	h		de geblazen h van Eng. hand

Naam	Tekst	Afbeelding
Stemhebbende bilabiaal	β		met beide lippen een v zeggen (zonder boventanden)
Stemhebbende labiodentaal	v		v als in bevel
Stemhebbende dentaal	ð		th als in Eng. that
Stemhebbende alveolair	z		z als in zout
Stemhebbende postalveolair	ʒ		j als in Fr. jour
Stemhebbende retroflex	ʐ		z met teruggekrulde tong
Stemhebbende palataal	ʝ		Griekse gee
Stemhebbende velair	ɣ		de g van logen*, de zachte gee van de Limburgers en Vlamingen, Arabisch: gayn
Stemhebbende uvulair	ʁ		de Duitse keel-r
Stemhebbende faryngaal	ʕ		De ayin van de Semitische talen met toegeknepen keel iets zeggen
Stemhebbende glottaal	ɦ		de zoemende h van Ned. hand.

• Veel sprekers van het Nederlands (bijv. regio Amsterdam) maken geen onderscheid tussen stemhebbend g (ɣ) en stemloos ch (x). Verder naar het zuiden wordt de 'harde g' ɣ vervangen door de 'zachte g' ʝ

In het Nederlands verliezen stemhebbende medeklinkers vaak hun stemhebbendheid, bijvoorbeeld op het eind van een woord. Ook wanneer een stemhebbende medeklinker op een stemloze volgt blijft de stemhebbendheid vaak achterwege door assimilatie. WikiWoordenboek tracht dit weer te geven om anderstaligen een zo goed mogelijk beeld te geven van wat een aanvaardbare uitspraak is. Er is op dat punt echter zeker sprake van variatie van spreker tot spreker en zelfs van moment tot moment. Bij snel spreken valt er vaak meer weg dan wanneer men duidelijk verstaan wil worden.

Naam	Tekst	Afbeelding
Stemhebbende bilabiaal	m		de m van mama
Stemhebbende labiodentaal	ɱ		een kruising van de Nederlandse w en m
Stemhebbende alveolair	n		n als in nee
Stemhebbende retroflex	ɳ		n met teruggekrulde tong (India)
Stemhebbende palataal	ɲ		ong. nj als in oranje
Stemhebbende velair	ŋ		ng als in zing
Stemhebbende uvulair	ɴ		diep in de keel op de huig (zie q)

Naam	Tekst	Afbeelding
Stemhebbende bilabiaal	ʙ
Stemhebbende alveolair	r		rrrollende tongpunt- r*
Stemhebbende uvulair	ʀ		Franse rollende huig-r (zoals Edith Piaf)

• Nederlandstaligen gebruiken een dozijn verschillende uitspraken voor de r. De rollende /r/ is nu in de Randstad vrijwel verdrongen door een keel-r ('Gooise r' vanwege de invloed van Hilversum). WikiWoordenboek gebruikt /r/ om geen andere reden dan eenvoudigheid.

Naam	Tekst	Afbeelding
Stemhebbende alveolair	ɾ		korte aangetipte tongpunt- r
Stemhebbende retroflex	ɽ		kort met teruggekrulde tong (India, maar ook US)

Naam	Tekst	Afbeelding
Stemloze alveolair	ɬ		de geblazen ll van Welsh LLoyd.
Stemhebbende alveolair	ɮ		ll met stem (in Xhosa: dl)

Naam	Tekst	Afbeelding
Stemhebbende labiodentiaal	ʋ		w als in (Noord)-Nederlands water
Stemhebbende bilabiaal	w		de Engelse (Surinaamse) w
Stemhebbende alveolair	ɹ
Stemhebbende retroflex	ɻ
Stemhebbende palataal	j		j als in jaar
Stemhebbende velair	ɰ

Naam	Tekst	Afbeelding
Stemhebbende alveolaar	l		l als in laken
Stemhebbende retroflex	ɭ		met teruggekrulde tong (India)
Stemhebbende palataal	ʎ		de ll van Sp. paella
Stemhebbende velair	ʟ

Naam	Tekst	Afbeelding
Bilabiaal	ʘ		een smakkend geluid met beide lippen
Dentaal	ǀ		tsk, tsk, nee dat mag niet hoor!
(Post)alveolair	ǃ		zoals een champagnekurk
Palatoalveolair	ǂ		droger en hoger, zuig tong vast net achter de richel van het gehemelte.
Alveolair lateraal	ǁ		zijdelings, zoals tegen een paard: vort sik!

De volgende klinkers komen in het Nederlands voor:

(*) De Nederlandse <uh>-klank van put wordt vaak ook als ʏ weergegeven maar dit teken komt meer overeen met de wat opener <eu> van het Franse peur

(**) In het Nederlands spreekt men vaak van 'lange' klinkers (zoals in zaak) en 'korte' klinkers (in zak). Er bestaat tussen deze twee klinkers wel een (klein) verschil in tijdsduur, maar in het Noord-Nederlands is er een veel groter en belangrijker verschil in klank omdat de mond bij de ene klinker wat verder open is dan bij de ander. Dit verschil in klank wordt weergegeven door /a/ en /ɑ/ te schrijven. In het WikiWoordenboek schrijven we bij de Noord-Nederlandse uitspraak alleen dan een lengteteken /ː/ als daar een betekenisverschil aan vastzit. Bijvoorbeeld de o in zonne- en zone heeft dezelfde klank, maar in het tweede woord wordt hij langer aangehouden, daarom schrijven we /zɔnə/ en /zɔːnə/. Voor Vlaamse, Brabantse en Limburgse uitspraak werkt lengte betekenisonderscheidender dan kwaliteit en daarom schrijven dan wel een lengteteken /ː/.

Zie IPA op Wikipedia voor meer informatie