The following word list of Kanuri is from Löhr & Wolff (2009).[1]
| English gloss | Kanuri |
|---|---|
| world | dina |
| land | cídí |
| land | lárdə̀ |
| soil | cídí |
| dust | bə́rbə̀r |
| mud | tóló |
| sand | césà |
| sand | kàttî |
| mountain or hill | kâu |
| mountain or hill | kə̀rî |
| cliff or precipice | jòró |
| plain | fárák |
| plain | fáyà |
| valley | ngôr |
| island | kə́rtá |
| island | cúkú (1) |
| shore | cî njîbè |
| shore | fòwòlí |
| cave | ngòrə̂m |
| water | njî |
| sea | báhàr |
| sea | njî kúrà |
| foam | bílwù |
| ocean | báhàr |
| ocean | njî kúrà |
| lake | kùlúwù |
| wave | kàzáà njîbè |
| river or stream | bə́rə̀m |
| river or stream | ngàdà |
| river or stream | kə̀múdù |
| whirlpool | shîm njîbè |
| spring or well | báràm |
| swamp | njìbòné |
| woods or forest | kàráà sə́lə́m |
| woods or forest | də̂r |
| wood | kə̀ská |
| stone or rock | kâu |
| earthquake | cə́dí lólójì |
| sky | sàmî |
| sun | kə́ngâl |
| moon | kə́mbàl |
| moon | kə̀ndáwù |
| star | shílówù |
| lightning | rádə̀ |
| thunder | kégə́rà ngə̀rjî |
| bolt of lightning | rádə̀ |
| storm | kàrwàcìmé |
| rainbow | kə̀mármà |
| light | nûr |
| light | kánnú |
| darkness | nə̀kə̀lmə́skə̀ |
| darkness | nə̀mcə́lə́m |
| shade or shadow | kàùdí |
| shade or shadow | kàfíà |
| dew | kùlóngù |
| air | kàsâm |
| wind | kàrwâ |
| cloud | fówó |
| fog | bàntə̀gə̀né |
| rain | də̀lágə̀ |
| rain | njî sámìbè |
| snow | máfì |
| ice | máfì |
| to freeze | kə̀rtə́ |
| weather | dùnyâ |
| fire | kánnú |
| flame | kánnú cámbî |
| flame | tə́làm kánnúbè |
| smoke | kàngê |
| steam | kàúdò |
| ash | búgə́ |
| embers | kùndúwâl |
| to burn(1) | máltə́ |
| to burn(2) | máltə́ |
| to light | wàstə́ |
| to extinguish | njèzò |
| to extinguish | yàzò |
| match | àsháná |
| firewood | kə̀gə̀shì |
| charcoal | kə́límì |
| person | kâm |
| man | kwâ |
| man | kwângâ |
| woman | kámú |
| male(1) | bî |
| female(1) | kùrwúdì |
| boy | tádà |
| young man | tàdàmí |
| girl | férò |
| young woman | fèròmí |
| child(1) | tádà |
| baby | tíwàl |
| husband | kwâ |
| wife | kámú |
| to marry | nyìyàtə́ |
| wedding | nyìyâ |
| wedding | lòrúsà |
| divorce | də̀ptà |
| father | bàwá |
| mother | yâ |
| married man | kwôngâ nyìyáà |
| married woman | kámú nyìyáà |
| son | tádà |
| daughter | férò |
| child(2) | tàdá |
| brother | yâànà |
| older brother | yàá |
| younger brother | kə̀rámì |
| sister | yâànà |
| older sister | yàá |
| younger sister | kə̀rámì |
| sibling | yâànà |
| older sibling | yàá |
| younger sibling | kə̀rámì |
| twins | káwú |
| grandfather | kàká |
| old man | cárì |
| grandmother | kàká |
| old woman | kə̀múrcò |
| grandparents | kàká |
| grandson | díwò kôngwâ |
| granddaughter | díwò férò |
| grandchild | díwò |
| uncle | ráwà |
| mother's brother | ráwà |
| father's brother | bàwá kúrà |
| father's brother | bàwá gàná |
| aunt | yînná |
| mother's sister | yînná |
| mother's sister | yâkúrà |
| father's sister | báwà |
| cousin | báwànráwàngànà |
| ancestors | yèìyàrí |
| descendants | kàdúwù |
| father-in-law (of a man) | kə̀sáì |
| father-in-law (of a woman) | kə̀sâì |
| mother-in-law (of a man) | kə̀sáì |
| mother-in-law (of a woman) | kə̀sâì |
| parents-in-law | kə́sâì |
| son-in-law (of a man) | kə̀sáì |
| son-in-law (of a woman) | kə̀sâì |
| daughter-in-law (of a man) | kə̀sáì |
| daughter-in-law (of a woman) | kə̀sâì |
| child-in-law | kə̀sâì |
| sibling-in-law | tíwù |
| stepfather | àwá cíntà |
| stepmother | yâ cíntà |
| stepson | tádà cíntà |
| stepdaughter | férò cíntà |
| orphan | ngə́nyì |
| widow | kámbà |
| widower | kámbà |
| relatives | dûr |
| family | yâl |
| I | wú |
| you (singular) | nyí |
| he/she/it | tí |
| he | shí |
| she | shí |
| we | àndí |
| we (exclusive) | yàndí |
| you (plural) | nàndí |
| they | tàndí |
| animal | dábbà |
| animal | lə̀mân |
| male(2) | bî |
| female(2) | kùrwúdì |
| livestock | lə̀mân |
| pasture | sùnyìrám |
| herdsman | súnyí |
| stable or stall | bə́rí |
| cattle | fê |
| bull | dàló |
| bull | ngə́némù |
| ox | fê |
| cow | fê |
| calf | kə́nná |
| sheep | dímì |
| ram | ngə́lárò |
| ewe | dímì |
| lamb | támà |
| boar | gòdú |
| sow | áládə̀ kùrwúdì |
| pig | áládə̀ |
| goat | kàní |
| he-goat | dâl |
| kid | kə̀láwò |
| horse | fə̂r |
| stallion | fə̂r ngə́rmà |
| mare | fə̂r kùrwúdì |
| foal or colt | ngə́rmà |
| donkey | kóró |
| mule | làwátə́rà |
| fowl | kùwúì |
| cock/rooster | gùdòwúm |
| hen | kùwúì |
| chicken | kùwúì |
| goose | ngádákàwú |
| duck | kùwúì yárwábè |
| nest | fátò ngúdòbè |
| bird | ngúdò |
| heron | gə̀ràgə́rà |
| eagle | kàdáwù |
| hawk | dámgà |
| vulture | kówù |
| vulture | ngə́rmù |
| bat | bàtátá |
| parrot | àkú |
| crow | ngágə̀ |
| dove | bólàwúllàm |
| owl | dújì |
| dog | kə́rì |
| rabbit | tárwúnà |
| cat | ngàmfàtú |
| cat | ngâm |
| mouse or rat | ngárgə̀mà |
| mouse or rat | jìlwá |
| fish | bə́nyì |
| fin | kámbíràm |
| scale | kàlígì |
| shell | kókkóyè |
| freshwater eel | kàdìkàdí |
| lion | ngâm kúrà |
| lion | bə́ndì |
| fox | kə̀lə́gə̀ |
| deer | ngə́rí |
| monkey | dágə̀l (1) |
| elephant | kə̀mówùn |
| camel | kàlímò |
| insect | kùlí |
| head louse | kə̀ngə́sə̀ |
| body louse | kə̀ngə́sə̀ |
| nit | kángú |
| flea | tə́rgáwù |
| centipede | sáùràkə̀lànjì |
| scorpion | kə̀lánjì |
| cockroach | nàná sálgámà |
| ant | cìdàcídà |
| spider | tàùtáù |
| spider web | jê tàùtáùbè |
| bee | kúlìkə̀mágə̀n |
| beeswax | kə̀màgə̀nmí |
| beehive | fátò kúlìkə̀mágə̀nbè |
| wasp | màtàfífítò |
| fly | cíì |
| fly | kíyí |
| mosquito | kàntánà |
| termites | kànâm |
| tick | kárí |
| worm | kùlí |
| snake | kádí |
| hare | tàrwúnà |
| squirrel | kə̀nyérì |
| firefly | wúllə́ràm |
| chameleon | kàshíngò |
| buffalo | ngáràn |
| butterfly | fátáfátámà |
| grasshopper | káwí |
| snail | kòkkòdó |
| frog | kókkó |
| lizard | gàdángàré |
| lizard | gùrjámà |
| crocodile or alligator | kárám |
| turtle | kúdú |
| body | tígə̀ |
| skin or hide | kàráwì |
| flesh | dâ |
| hair | kùndúlì |
| beard | njíshì |
| body hair | kùndúlì tígə̀bé |
| pubic hair | tə́pshì |
| pubic hair | kùndúlì fúwùbè |
| dandruff | ngàjìbúl |
| blood | bû |
| vein or artery | zâr bûbè |
| bone | shíllà |
| rib | shíllà shítíbè |
| horn | kàngádì |
| tail | ngàwùrè |
| back | ngáwò |
| spine | kùlùwèrám |
| head | kə̀lâ |
| temples | férí |
| skull | búwò kə̀lâbè |
| brain | kə́rgə́n |
| face | fə́skà |
| forehead | ngûm |
| jaw | ngáìdò |
| cheek | zə̀gàlí |
| chin | ngùmí |
| chin | njìtìrám |
| eye | shîm |
| eyebrow | kùndúlì shîmbè |
| eyelid | fə́rtə̀ shîmbè |
| eyelash | fòrtó |
| to blink | nzə̀místə́ |
| ear | sə́mò |
| earlobe | fə́rtə̀ sə́mòbè |
| earwax | kàdáwù sə́mòbè |
| nose | kə́nzà |
| nostril | súwúlí kə́nzàbè |
| nasal mucus | tə́lìn |
| mouth | cî |
| beak | cî ngúdòbè |
| lip | kâ cîbè |
| tongue | tə́làm |
| tooth | tímì |
| tooth | shélì |
| gums | kə̀lîn |
| molar tooth | càmléléràm |
| molar tooth | kúrwú |
| neck | dáwú |
| nape of the neck | múdí |
| throat | ngùwòltó |
| shoulder | ngáwánà |
| shoulderblade | kə̀mbə́látə̀ |
| collarbone | ngálngàl |
| arm | múskò |
| armpit | tə́lwù |
| elbow | njùrómí |
| wrist | dáwú múskòbè |
| hand | múskò |
| palm of the hand | kàrádì |
| finger | ngùlòndó |
| thumb | ngùlòndó bə̀lân |
| fingernail | fə́rgámì |
| claw | fə́rgân |
| leg | shî |
| thigh | dúnó (2) |
| calf of the leg | də́ngə̀l |
| knee | ngùrúmngúrùm |
| foot | shî |
| ankle | shîm shîbè |
| heel | gùdùgùdú |
| footprint | shî |
| toe | ngùlòndó shîbè |
| wing | féfétò |
| feather | kùndúlì |
| feather | féfétò |
| chest | ngánjì |
| breast | tə́gàm |
| nipple or teat | nzə̀mbòràm |
| udder | nzə̀mbòràm |
| navel | dàwùdí |
| belly | tìmbí |
| heart | kárwù |
| lung | fùfú |
| liver | kə̀máttə̀n |
| liver | dádámì |
| kidney | kə̀ntə̀gə̀lìrám |
| stomach | súró |
| stomach | tìmbí |
| intestines or guts | kàlə̂m |
| waist | fárúwù |
| waist | tə̀mbə́r |
| hip | kànzə́gə́ |
| hip | cànzá |
| buttocks | də̀mbə́r |
| buttocks | dùwùlí |
| sinew or tendon | cágə̀ |
| womb | tàdàrám |
| testicles | súsú tə́rwə́lə̀mbè |
| testicles | ngûr |
| penis | ngə́lì |
| penis | zákàr |
| penis | kwàngwàrám |
| vagina | fárgì |
| vagina | kàmùrám |
| to breathe | yìntə́ |
| to yawn | wásàm yikko |
| to yawn | hámmà |
| to hiccough | sə́ngéttə́ |
| to cough | nzàsə̀rà |
| to sneeze | wódíshà sèkkìn |
| to perspire | zúngù fàntə́ |
| to spit | tə̀fátə́ |
| to spit | njírə́ttə́ |
| to vomit | kə̀móló fítə́ |
| to vomit | káláktə́ |
| to bite | tímìn tà |
| to bite | nàndò |
| to lick | mə̀láttə́ |
| to dribble | tùrú |
| to sleep | léttə́ |
| to snore | súngòrí |
| to dream | kə̀náshîm yikko |
| to wake up | fátə́ |
| to fart | kárgí fítə́ |
| to piss | còlló |
| to shit | yèrtà |
| to have sex | ngə̀lə́ktə́ |
| to have sex | kámúrò kə̂mbâ |
| to shiver | lólótə́ |
| to bathe | kásálà |
| to beget | nzàmbò |
| to be born | nzàmbò |
| pregnant | súróà |
| to conceive | kə̀ndégə́ |
| to be alive | rôà |
| life | rô |
| life | kə̀ndégà |
| to die | nò |
| dead | núnà |
| to drown | njî ngótə́ |
| to kill | njèzò |
| corpse | líwà |
| corpse | kàwîn |
| carcass | líwà |
| to bury | shìtə̀ràtə́ |
| grave | káwùrì |
| strong | dúnò (1) |
| weak | lágə̀ |
| weak | dúnó bâ |
| healthy | nə̀mlèwáà |
| sick/ill | dóndì |
| fever | kàngê |
| goitre/goiter | búlè |
| cold | kə̀lâtə̀rə̀m |
| disease | kwásá |
| disease | kásúwá |
| wound or sore | túnú |
| bruise | dámbáshì |
| swelling | fútə́ |
| swelling | lèlènó |
| itch | kə̀lílìm |
| to scratch | gàmbò |
| blister | tótóltə́ |
| boil | kúdù |
| pus | kálì |
| scar | bálò |
| to cure | ngàtə́ |
| physician | líítà |
| physician | kùrgùnmá |
| medicine | kùrgûn |
| poison | sûm |
| tired | kásə́mbá |
| to rest | tùstə́ |
| lazy | máské |
| lazy | sə̀lwáì |
| lazy | lágə̀ |
| lazy | lúsùr |
| bald | sə̀lé |
| lame | dùngú |
| deaf | mùwá |
| deaf | bébé |
| mute | mùwá |
| blind | kə́mbù |
| drunk | cánà lə́p |
| naked | də̀mbə́r déà |
| to eat | bù |
| food | kə̀mbû |
| cooked | dégátà |
| raw | kə̀lî |
| ripe | bàfə́nà |
| unripe | kə̀lî |
| rotten | mìstə́ |
| to drink | njâ |
| to be hungry | kə̀nâà |
| famine | kə̀nâ kúrà |
| to be thirsty | ngúdùà |
| to suck | mə̀láttə́ |
| to suck | yəmbò |
| to chew | gə̀rò |
| to swallow | nzùndò |
| to choke | yúlóktə́ |
| to cook | détə́ |
| to boil | lòrò |
| to roast or fry | wártə́ |
| to bake | wártə́ |
| oven | mə̀ktə́gə́ràm |
| pot | kóló |
| kettle | sàkkân |
| pan | kwánò |
| dish | tásà |
| plate | tásà |
| bowl | búwúr |
| bowl | tásà |
| jug/pitcher | búwùlè |
| jug/pitcher | ngə̀mtó |
| cup | ngə̀mtógóràm |
| spoon | cókkòl |
| knife(1) | zàná |
| fork | cókkòl ngùlòndóà |
| fork | fôk |
| tongs | tóngù |
| meal | bə́rì |
| breakfast | kə̀móló yòktà |
| lunch | bə́rì kǎùsùbè |
| dinner | bə́rì kàjíríbè |
| supper | bə́rì búnébè |
| to peel | kúwúltə́ |
| to sieve or to strain | sàktə́ |
| to scrape | kùràìtà |
| to scrape | nzə̀gə́rtə́ |
| to stir or to mix | dìtə́ |
| to stir or to mix | tùsátə́ |
| bread | búródì |
| dough | kùnú |
| to knead | dìtə́ |
| to knead | kə́mə́stə́ |
| flour | rúngù |
| to crush or to grind | nyètə́ |
| to crush or to grind | gə̀wə́rtə́ |
| mill | nyètə́ràm |
| mill | ínjìn |
| mortar(1) | kûr |
| pestle | kə̀rmó |
| meat | dâ |
| soup | kə́nzə́n |
| vegetables | kə̀lìzùwó |
| vegetables | kárè zə́rbúbè |
| bean | ngálò |
| potato | kùndúwù |
| potato | dàngálì nàsàrá |
| fruit | tádà kə̀skábè |
| bunch | démè |
| grape | yínàbí |
| nut | nágə̀ |
| olive | zàìtûn |
| oil | kə̀ndágə̀ |
| grease or fat | kàísə̀ |
| salt | mándá |
| pepper | njìttá |
| pepper | mòsóró |
| chili pepper | bàrwùnó |
| honey | kə̀mágə̀n |
| sugar | súwùr |
| milk | câm |
| to milk | ngántə́ |
| cheese | cúkú (2) |
| butter | fə́là |
| drink | kə̀njâ |
| wine | mbàl |
| beer | mbàl |
| beer | kùmîl |
| egg | ngə́wə́l |
| yolk | cìmê ngə́wə́lbè |
| to put on | nzə̀kkò |
| clothing or clothes | kàzə́mù |
| tailor | kèkémà |
| tailor | télà |
| cloth | báttà |
| cloth | yádì |
| wool | kùndúlì dímìbè |
| linen | lîn |
| cotton | kàlwúsə̀n |
| silk | sə̀lékì |
| silk | hàrîl |
| fur | kàráwì |
| leather | njírì |
| to spin | kórkórtə̀ |
| spindle | tòkkûl |
| to weave | dútó |
| loom | ságá |
| to sew | dùtò |
| needle(1) | líwùlà |
| awl | màsíllá |
| thread | gə̀ràsáà |
| to dye | dáltə́ |
| cloak | bàrmús |
| (woman's) dress | kámsàl |
| coat | kôt |
| coat | màntô |
| shirt | gə̀májè |
| shirt | dánkíkì |
| collar | kwálà |
| collar | kwâl |
| skirt | dántòbí |
| skirt | sìkêt |
| skirt | jîp |
| skirt | fàtàlí |
| grass-skirt | bànté |
| trousers | yàngê |
| sock or stocking | sósì |
| shoe | súnó |
| boot | kàdìmálánkànə́m |
| boot | jìràwûn |
| boot | kûp |
| shoemaker | kə̀lídə́mà |
| hat or cap | jáwá |
| hat or cap | gùrùmbá |
| belt | làwùrjé |
| belt | bêl |
| veil | hìjâp |
| líwù | |
| button | àníní |
| button | bùtô |
| pin | féngèl |
| pin | mùsùwár |
| ornament or adornment | záyèràm |
| jewel | kárè dáwùbè |
| ring | kùlûm |
| bracelet | mùskòrám |
| bracelet | njárángə̀ |
| necklace | dàwùrám |
| bead | kǔltù |
| earring | sə̀mòrám |
| tattoo | rétə́ |
| handkerchief or rag | báttà |
| handkerchief or rag | àlwútà |
| towel | báttà |
| towel | táwùl |
| comb | sàrtə̀rám |
| brush | bùrôs |
| plait/braid | kə̀rtà |
| razor | áská |
| razor | rézà |
| razor | bélì |
| ointment | kə̀ndágə̀ |
| ointment | gə̀rəˆs |
| soap | sàwûl, shàwûl |
| mirror | kútə̀ràm |
| to live | də̀gâì |
| house | fátò |
| hut | njîm |
| tent | tántì |
| tent | làímà |
| yard or court | bàlbâl |
| men's house | súwúmírám |
| cookhouse | kànnùrám |
| meeting house | jáùrè |
| meeting house | sóró cínnàbè |
| room | njîm |
| door or gate | cínnà |
| doorpost | kə̀ská cínnàbé |
| lock | kókkó |
| latch or door-bolt | kókkó |
| padlock | kókkó |
| key | súwúràm |
| window | kàsàmrám |
| window | tákkà/táà |
| floor | dáwù njîmbè |
| wall | gàrú |
| fireplace | fúkò |
| stove | fúkò |
| chimney | kàngèrám |
| ladder | dágə̀l (2) |
| ladder | kùrángá |
| bed | də́gə́l |
| pillow | bîr |
| blanket | bòrkó |
| chair | kúrìs |
| table | téwùr |
| lamp or torch | fàtə́là |
| lamp or torch | mósùwà |
| candle | shàmê |
| candle | kéndìr |
| shelf | kántà |
| trough | ngágə́rá |
| trough | ndòròró |
| roof | cìngâl |
| thatch | kə̀lídò |
| ridgepole | wásə́là |
| rafter | kàràùjí |
| beam | kàràùjí |
| post or pole | shíwò |
| board | kátákó |
| arch | kábbì |
| mason | màsǒ |
| mason | fátòtàndòmà |
| brick | jə́làp |
| brick | bə̀rkí |
| adobe | jélàp |
| adobe | dìrìngêl |
| camp | gérgèr |
| to tan | mə́ndə́l dìò |
| farmer | bàrèmá |
| field | kúlò |
| garden | zə́rgə́ |
| to cultivate | báré |
| fence | dángá |
| fence | gâr |
| ditch | jólóló |
| ditch | làmbàtû |
| ditch | bə̀lákà |
| to plough/plow | bàrétə́ |
| furrow | bóró |
| to dig | tàbtə́ |
| shovel | fêl |
| hoe | bánò |
| fork(2)/pitchfork | cókkól shélìà |
| rake | kàskâr |
| rake | ràtô |
| digging stick (=yamstick) | làtə́ràm |
| to sow | nàtò |
| seed | kùsúnyì |
| to mow | múktə́ |
| sickle or scythe | táìdà |
| to thresh | wóstə́ |
| threshing-floor | wóstə́rám |
| harvest | sàl |
| grain | àrgə̂m |
| wheat | làámà |
| barley | sháìr |
| maize/corn | ngàwúlì másàrmì |
| rice | shànkáwá |
| grass | kàzêm |
| hay | kàzêm ngámdə̀ |
| to plant | kóktə́ |
| root | fə́rtə̀ |
| root | jâr |
| branch | də̀lám |
| leaf | kálú |
| leaf | lámbù |
| flower | fə̀lé |
| flower | kàmbîl |
| tree | kə̀ská |
| tobacco | tàfâ |
| tobacco | tàwâ |
| to smoke | tàwá nzà |
| pipe | lófì |
| tree stump | shî kə̀skábè |
| tree trunk | kórè |
| forked branch | dédè |
| bark | kàskàshí |
| sap | njî kə̀skábè |
| palm tree | jíínà |
| palm tree | kə́rzə́m |
| palm tree | dìfúnò |
| coconut | kwákwà |
| citrus fruit | lèmûn |
| banana | àyàwà |
| sweet potato | dàngálì |
| sweet potato | kúndùwú |
| millet or sorghum | ngàwúlì |
| yam | dùndú |
| cassava/manioc | kàrásà |
| cassava/manioc | gálísà |
| gourd | kə́mó |
| pumpkin or squash | sàgàdə̀ |
| bamboo | górà |
| sugar cane | rèké |
| mushroom | nə́ngə́lí |
| mushroom | tə́mbàl kókóbè |
| to do | dìò |
| to make | dìò |
| work | cídà |
| to bend | dùngòktə́ |
| to fold | kə́lítə́ |
| to tie | kúrtútə́ |
| to untie | wítə́ |
| chain | sálgà |
| chain | jìnjîr |
| rope | jê |
| knot | ndə́wú |
| to strike or hit or beat | báktə́ |
| to pound | kə̀tə̀fó |
| to cut | kámtə́ |
| to cut down | cáltə́, sáltə́ |
| to chop | sàltə́ |
| to stab | zátə́ |
| knife(2) | jèná |
| scissors or shears | mágàsù |
| axe/ax | béwó |
| to break | nàmtə́ |
| broken | nàmgátà |
| to split | fáltə́ |
| to tear | kártə́ |
| to skin | gàktà |
| to rub | cíntə́ |
| to rub | kákáktə́ |
| to wipe | cìntà |
| to stretch | tártə́ |
| to pull | ngə́rtə́ |
| to spread out | fə́rtə́ |
| to hang up | rótə́gə́ |
| to press | mbə́ltə́ |
| to squeeze | ràttə́ |
| to pour | fítə́ |
| to wash | túltə́ |
| to sweep | fə́rátə́ |
| broom | fə̀ràtə̀rám |
| broom | fə́ràtə́ràm |
| tool | kárè cídàbè |
| carpenter | káfíntà |
| to build | tàndò |
| to build | gártə́ |
| to bore | súktə́ |
| to hollow out | wàìtà |
| saw | dártò |
| hammer | kólì |
| hammer | hámà |
| hammer | métə̀rà |
| nail | mùsùwár |
| glue | kôl |
| glue | kə́lə́r |
| blacksmith | kágə́lmà |
| to forge | kàrò |
| anvil | kágə́l |
| to cast | tàptà |
| gold | dínàr |
| silver | lìwúlà |
| copper | ngàrkìmé |
| iron | sû |
| lead | dálmà |
| tin or tinplate | góngóng |
| potter | njèmá |
| to mould/mold | tàndò |
| clay | túló |
| glass | fìnjâl |
| glass | gə̀lâs |
| to weave or plait/braid | sáátə́ |
| basket | kə̀ndâì |
| basket | zówó |
| mat | bə́shì |
| rug | kə̀lə́sə́ |
| netbag | cálí |
| fan | àmbə̀tí |
| fan | nzàwùtə́ràm |
| to fan | yàwùtò |
| to carve | kàrò |
| sculptor | kàròmà |
| statue | gúnkì |
| statue | kàm-kám |
| chisel | mágàsù |
| paint | féntì |
| to paint | bòrtə́ |
| to paint | kùrtə́ |
| to draw water | gùtò |
| peg | síwò |
| whetstone | kâu kə̀ráttə́ràm |
| to move | gə̀ndò |
| to turn | kòkòrtà |
| to turn around | káláktə́ |
| to wrap | kə́létə́ |
| to roll | tàmbə́rtə́ |
| to drop | tòltə́ |
| to twist | kə́létə́ |
| to rise | tàwátə́ |
| to raise or lift | sàngò |
| to fall | nzùrò |
| to drip | tóltə́ |
| to throw | gə̀btə́ |
| to catch | tà |
| to shake | zə̀zə̀ktə́ |
| to flow | kàsò |
| to sink | nzùkkùrò |
| to float | kámbétə́ |
| to float | mbátə́ |
| to swim | kámbétə́ |
| to swim | kàmbétə́ |
| to dive | lə̀ktə́ |
| to splash | càmbàltà |
| to sail | mbátə́ |
| to fly | fàrtə́ |
| to blow | fùtə́ |
| to crawl | gúgúrtə́ |
| to kneel | tùngùrùmtə́ |
| to crouch | njóltə́ |
| to slide or slip | sùlíttə́ |
| to jump | sə́ktə́ |
| to kick | shîlàn báktə́ |
| to dance | bìské fàrtà |
| to walk | lètə́ (1) |
| to limp | də̀gə́ntə́ |
| to run | ngə́rə̀m |
| to run | kàsò |
| to go | lètə̀ |
| to go up | bà |
| to go up | tǎttə́ |
| to climb | bà |
| to go down | zə̀ptə́ |
| to go out | lùwò |
| to come | ísò |
| to come back | wáltə́ |
| to leave | cìtə́ |
| to disappear | fáttə́gə́ |
| to flee | ngùzàtà |
| to follow | gà |
| to pursue | kádútə́ |
| to arrive | kə̀nshê |
| to approach | kàrə̀ntə́ |
| to enter | ngàwò |
| to go or return home | wàltàà |
| to carry | ngótə́ |
| to carry in hand | ngótə́ |
| to carry on shoulder | ngótə́ |
| to carry on head | tòngòrtà |
| to carry under the arm | ngótə́ |
| to bring | kùtò |
| to send | nòtò |
| to lead | jétə́ |
| to drive | kə̀rítə́ |
| to ride | fêrrò kə̀mbâ |
| to push | tə̀mbáltə́ |
| road | záwál |
| path | túrwò |
| bridge | gádà |
| cart or wagon | ámálánké |
| wheel | táyà |
| wheel | shî mótàbé |
| ship | mààrá njîbè |
| boat | mààrá njîbè |
| canoe | kòlékòlé |
| canoe | kàdáì |
| paddle | kárwé |
| paddle | fə̀làìfə̀láì |
| sail | kùbènó |
| port | jóngò mààrá njîbè |
| to own | hàláltə́ |
| to take | gòtə̀ |
| to grasp | tà |
| to hold | gòtə̀ |
| to get | mòwò |
| to keep | ròtà |
| thing | àwó |
| to give | yìò |
| to give back | kàlàktà |
| to preserve | lìwò |
| to destroy | wùrtə́ |
| to injure | tə̀ptà |
| to damage | lòrùtə́ |
| to look for | màtə́ |
| to find | fàndò |
| to lose | yìrwàtò |
| to let go | kòltə́ |
| money | kúngúnà |
| money | wúrì |
| coin | júwù |
| rich | gárìwù |
| poor | ngúdì |
| beggar | lòwómà |
| stingy | bàyîl |
| stingy | jókkù |
| to lend | sàrùtə́gə́ |
| to borrow | sàrùtə́ |
| to owe | gà |
| debt | kùsû |
| to pay | bìyàtə́ |
| to pay | rə̀mbò |
| bill | kùngə̀nàrám |
| tax | àrájì |
| tax | ákkì |
| to hire | àgə̀rìtə́ |
| wages | àlwúsùr |
| to earn | gàntò |
| to earn | ríwà dìò |
| to buy | yìwò |
| to sell | làdò |
| to trade or barter | lə̀wâ |
| to trade or barter | sáwə̀rtə́ |
| merchant | kàsùwùmá |
| merchant | sàwə̀rmá |
| market | kàsúwù |
| shop/store | kàntí |
| price | támàn |
| expensive | jâu |
| cheap | bútù |
| to share | dàgàrtə̀ |
| to weigh | ngáltə́ |
| after | ngáwò…..bèn |
| behind | ngáwò.... bèn |
| in | -làn |
| at | -làn |
| beside | gə́rè…..bèn |
| down | cídíyà |
| before | kàwù |
| before | câ |
| in front of | fúgə̀ |
| inside | cúró |
| outside | dégà |
| outside | táléá |
| under | cídíyà |
| up | kúntèn |
| above | sámìlàn |
| place | nâ |
| to put | yìkkò |
| to sit | náptə́ |
| to lie down | bòtə́ |
| to stand | dàtə́ |
| to remain | nàptə́ |
| remains | gàpcìwùnó |
| to gather | cábtə́ |
| to pick up | dòrò |
| to pile up | dàwètə́ |
| to join | kə̀ltə́ |
| to separate | tàrtə́ |
| to divide | yàktə́ |
| to open | kátə́ |
| to shut | jàktə́ |
| to cover | jàktə́ |
| to hide | gə̀ràtə́ |
| high | dátə̀à |
| low | cídíyàn |
| top | tòlî |
| bottom | cídíyà |
| end(1) | dàtə́gə́ràm |
| pointed | cóncón |
| edge | cî |
| side | fótò |
| side | kúrwú |
| side | shítì |
| middle | dáwù |
| right(1) | kə̀mbùrám |
| left | wòìlá |
| near | kàrə̂n |
| far | cíndə̀ |
| east | àdínnàm |
| east | gə̀dí |
| west | fùté |
| north | yàlá |
| south | ànə́m |
| to grow | wùràtə́ |
| to measure | ngáltə́ |
| big | kúrà |
| small | gàná |
| small | kòrí |
| small | kàbə́gə̀ |
| long | kùrúwù |
| long | dátə̀à |
| tall | kùrúwù |
| tall | dátə̀à |
| short | kòrí |
| short | kàfúwù |
| wide | fárán |
| narrow | zə́kkà |
| thick | gàjàjàk |
| thin | tə́nénè |
| thin | njérérè |
| thin | sérsér |
| deep | kùrúwù |
| shallow | dàngə̀résé |
| flat | féllè |
| straight | cík |
| crooked | kə̀lígádà |
| hook | kùnjâr |
| hook | sû búltù |
| corner | ngògə̂m |
| corner | lúngù |
| cross | dégə́ràm |
| square | fàrtàm |
| round | dúkúrkúr |
| round | kwáì mbók |
| circle | kòrkór |
| ball | bôl |
| line | lâì |
| hole | bə̀lágà |
| similar | ádə̀gǎì |
| to change | fàltə́ |
| zero | sə́fə̀rí |
| one | tìló |
| one | fál |
| one | lókkù |
| two | ndí |
| three | yàkkə́ |
| four | dìyáù |
| five | ùgú |
| six | àràkkə́ |
| seven | tùlôr |
| eight | wùskə́ |
| nine | lə̀gár |
| ten | mèwú |
| eleven | mèwûn tìlôn |
| twelve | mèwûn ndîn |
| fifteen | mèwú wùrí |
| twenty | fíyìndì |
| a hundred | míyà |
| a hundred | yôr |
| a thousand | dúwú |
| to count | kòmtə́ |
| all | ngâsô |
| all | sámmá |
| many | ngə́wù |
| more | kùrú |
| few | gàná |
| enough | tìò |
| some | lágá |
| crowd | sámnó |
| full | zə̀mbə̀lí |
| empty | dê |
| part | fêllà |
| part | də̀gâr |
| piece | káránjì |
| half | rétà |
| only | bìyá |
| only | bás |
| alone | tílònzə́ |
| first | kə̀ntìlómì |
| last | dàrgéyè |
| second | kə̀nàndí |
| pair | káwú |
| twice/two times | ndírò |
| third | kə́nyàkkə́bè |
| three times | yàkkə́rò |
| time | sâ |
| time | lóktù |
| age | kàwú |
| age | sàgá |
| new | bə̀lîn |
| young | gàná |
| old | cárì |
| early | dùwân |
| late | wàhàrtə́ |
| now | kə́rmá |
| immediately | kə́rmámá |
| fast | nágàt |
| fast | dôì |
| slow | yílàyèn |
| to hurry | àzàltə́ |
| to be late | dúwómtə̀ |
| to begin | bàdìtə́ |
| beginning | bàdìtə́ràm |
| beginning | búrwò |
| to last | tùstə́ |
| end(2) | dàtə́ràm |
| to finish | tàmòtə́ |
| to cease | dàtə́ |
| ready | dàwàrgátà |
| always | sàbísó |
| always | kúllúm |
| often | ngə́wùrò |
| sometimes | sâ lágá |
| soon | sàm |
| for a long time | kûré |
| never | ngáltè |
| never | àbàdá |
| again | kòró |
| day(1) | yîm |
| day(2) | yîm |
| night | bə́né |
| dawn | fájàr |
| morning | sə́wà |
| midday | kə̀ngâl dáwù |
| afternoon | kàjílí |
| afternoon | ásàr |
| evening | kàjílí |
| today | kû |
| tomorrow | bálì |
| day after tomorrow | wágə̀ré |
| yesterday | bískà |
| day before yesterday | bískántò |
| hour | sâ |
| clock | àgógó |
| week | mágə̀ |
| Sunday | ládə̀ |
| Monday | lìtìlîn |
| Tuesday | tálàgə́ |
| Wednesday | láráwà |
| Thursday | làmísə̀ |
| Friday | júmmà |
| Saturday | sə́bdə̀ |
| month | kə̀ntágə̀ |
| year | sàgá |
| winter | bínə́m |
| spring(2) | bê |
| summer | bê |
| autumn/fall | bíkə̀là |
| season | zàmân |
| season | sâ |
| to smell(1) | yìntà |
| to sniff | yìntà |
| to smell(2) | yìntà |
| fragrant | bə́bə́ttə́ |
| stinking | cíná |
| to taste | tàmbò |
| sweet | lélé |
| sweet | kə̀jî |
| salty | mándáà |
| bitter | cîm |
| sour | càmcàm |
| brackish | ngòyí |
| to hear | fàntə́ |
| to listen | fàntə́ |
| sound or noise | kàlálà |
| loud | bàndîl |
| quiet | kə́də́k |
| quiet | sə́ríú |
| to see | rò |
| to look | wùtə́ |
| to show | fə́lə́tə́gə́ |
| to shine | yìwàltò |
| bright | wáyáng |
| colour/color | lánnù |
| colour/color | kálà |
| light(2) | nûrrà |
| dark | nə̀mkə̀lmə́skə̀ |
| white | bûl |
| black | sə́lə́m |
| red | cìmé, kìmé |
| blue | lìwùllá |
| green | kə̀lî |
| yellow | kúrnùm, kúrwùm |
| yellow | càsá |
| to touch | lètə́ (2) |
| to pinch | còktə́ |
| to feel | fàntə́ |
| hard | cíbbù |
| soft | tə́làlà |
| soft | kàwúsə̀ |
| rough(1) | kə́rsàsà |
| smooth | sə́mə́l |
| smooth | súlsúl |
| sharp | tímìà |
| sharp | cóncón |
| blunt | gòrdó |
| heavy | kùrwówù |
| light(1) | kàmbôì |
| light(1) | fèlélé |
| wet | kə́lî |
| dry | ngámdə́ |
| hot | kánnúà |
| warm | jə́mjə́m |
| cold | ámùsú |
| cold | kákkù |
| clean | ngə́là |
| dirty | kàdágə̀ |
| wrinkled | kúrsáshíà |
| soul or spirit | rô |
| surprised or astonished | ájàp |
| good luck | sâ |
| bad luck | bûì |
| happy | kúrnòà |
| to laugh | kàsúsù |
| to smile | mə́mə́stə́ |
| to play | bìské |
| to love | ràwò |
| to kiss | nzə̀mbò |
| to embrace | nzə̀mbò |
| pain | sə̀rèn |
| pain | nə̀mjàù |
| grief | nə̀mjàù |
| anxiety | kàrúrútì |
| anxiety | rìndò |
| to regret or be sorry | tə́wə́rítə́ |
| pity | kànjímàlí |
| to cry | sô |
| tear | shímálò |
| to groan | ndə́rtə́ |
| to hate | wátə́ |
| anger | gə́rgátə́ |
| envy or jealousy | nə̀ndə́lì |
| shame | nóngù |
| proud | kùràmí |
| to dare | mánà mátə́ |
| brave | kàrə́gə̀ cíbbú |
| brave | kə̀mâr |
| fear | rìtà |
| danger | tájírwà |
| to want | ràwò |
| to choose | kàrtə́ |
| to hope | tə̀mâtə̀ |
| faithful | àmànmá |
| true | jírè |
| to lie(2) | kárgí |
| deceit | nə̀mmə̀náfùk |
| to forgive | gàfə̀rtə́ |
| good | kə̀jî |
| bad | kúttù |
| right(2) | kálkál |
| wrong | kálkál gə̀nyí |
| fault | áìwù |
| mistake | yéstə́ |
| blame | sə́líwù |
| praise | nzòngòrò |
| praise | kàràwàtà |
| beautiful | ngə́là |
| beautiful | sháwà |
| ugly | bàttí |
| greedy | yámgà |
| greedy | sùròkùrá |
| clever | ángàllà |
| mind | hángàl |
| to think(1) | tàktə́ |
| to think(2) | tə̀mâtə́ |
| to believe | tə̀mâtə́ |
| to understand | fàntə́ |
| to know | nòtə́ |
| to imitate | yàngàngà |
| idea | dàwárì |
| idea | sówórì |
| wise | búrwóà |
| wise | nzúndù |
| stupid | ángàl kúttùà |
| mad | jòlí |
| to learn | lìò |
| to study | kə̀ràtə́ |
| to teach | nzə̀kkə̀lìò |
| pupil | fùwùrá |
| teacher | málə̀m |
| school | màkàràndí |
| to remember | tàktə́ |
| to forget | ngèstə́ |
| clear | záhìr |
| obscure | gə̀ràgátà |
| secret | àsír |
| certain | táwàt |
| to explain | bàyèntə́ |
| intention | nyâ |
| intention | kǎìdù |
| cause | dàlíl |
| doubt | shégə́ |
| to suspect | zàntà |
| to betray | fìsàttə́ |
| to betray | àmân bò |
| need or necessity | lámbí |
| need or necessity | màndàná |
| easy | kə̀skə̌ |
| difficult | jâu |
| to try | járáptə́ |
| to try | ngə̀stà |
| manner | fútù |
| and | -a |
| and | yé |
| because | nàngàrò |
| if | yà |
| or | âu |
| or | lâ |
| yes | àâ |
| yes | nà'ám |
| no | á'à |
| how? | àbígǎìnyìn |
| how many? | ndàwú |
| how much? | ndàwûn |
| what? | àbí |
| when? | sàmbí |
| where? | ndárân |
| which? | fí |
| who? | ndú |
| why? | àbírò |
| voice | kówò |
| to sing | kàíyà yétə́ |
| to shout | búrwù |
| to whisper | tàttàwí |
| to mumble | tàttàwí |
| to whistle | fólídò dìò |
| to shriek | ndə́rtə́ |
| to howl | yàlùtà |
| to speak or talk | mánà |
| to stutter or stammer | kə̀mə́mə́gə̀ |
| to say | nə̀ |
| to say | gùltə́ |
| to tell | gùltə́ |
| speech | kàwúlì |
| to be silent | nə̀mkə́də́k |
| to be silent | sə́rín |
| language | tə́làm |
| word | kálìmá |
| name | cû |
| to ask(1) | kòrò |
| to answer | mògò |
| to answer | jààptà |
| to answer | jàáwù |
| to admit | kàsàttə́ |
| to admit | àrdìtə́ |
| to deny | wátə́ |
| to deny | àngə̀rtə́ |
| to ask(2) | kòrò |
| to promise | wàdə̀ gòtə́ |
| to refuse | wátə́ |
| to forbid | dàptə́gə́ |
| to scold | wùsátə́ |
| to call(1) | bógótə̀ |
| to call(2) | cû tà |
| to announce | wòrmàtə́ |
| to threaten | wùsátə́ |
| to boast | wàmtə́ |
| to boast | áwúlò dìò |
| to write | rùwùtə́ |
| to read | kə̀ràtə́ |
| paper | kákkádə̀ |
| pen | àlgálàm |
| book | kìtáwù |
| poet | kàìyàmá |
| flute | shìlá |
| flute | lídòkó |
| drum | gàngá |
| horn or trumpet | kàngádì |
| rattle | kázákázá |
| country | lárdə̀ |
| country | cídí |
| town | bə́là |
| town | bə́rnyí |
| village | bə̀ládéyà |
| village | ngúrò |
| boundary | bə̀làlàngáì |
| people | jàmâ |
| people | âm |
| clan | jílì |
| chieftain | mâì |
| walking stick | kâ |
| to rule or govern | nòtò |
| king | mâì |
| queen | gúmsù |
| noble | mâìyá |
| citizen | ngáwàr |
| master | kə̀mâ |
| slave | cîr (f.), kîr (f.) kàléà |
| servant | kàléà |
| servant | cîr (f.), kîr (f.) |
| servant | wàlàdí |
| freeman | kə̔lâbê |
| to liberate | kàmbètə́gə́ |
| to command or order | dòwó dìò |
| to command or order | ódà dìò |
| to obey | gà |
| to obey | fàntə́ |
| to permit | àmàrtə́ |
| to permit | kòltə́ |
| friend | sáwà |
| enemy | wàtə̀má |
| neighbour | kə̀máskí |
| stranger | kùsótò |
| guest | kùsótò |
| to invite | bòwòtà |
| to invite | dòtə̀ |
| host | kùsótò |
| to help | bánà |
| to prevent | dàptə́gə́ |
| custom | ádà |
| quarrel | lə̀wálà |
| quarrel | lùwálà |
| plot | cìdìyàyémbèn |
| to meet | kə̀lâ kə̀ltà |
| prostitute | hàlàngnómà |
| prostitute | kárùá |
| to fight | lùwálà |
| war or battle | kə̀rígə̀ |
| peace | hêr |
| army | sójì |
| army | áskə̀r |
| soldier | sójì |
| soldier | áskə̀r |
| weapons | bálímì |
| club | klóp |
| sling | wáràwí |
| bow | kábbí |
| arrow | kə̀nígə́ |
| spear | jálì |
| sword | kàjágà |
| gun | búndúgə̀ |
| armour | súlwé |
| helmet | hélmèt |
| helmet | záwà |
| helmet | záwà súbè |
| shield | ngóà |
| victory | kə̀násàr |
| defeat | wóptə́gə́ |
| defeat | kə̀mbû |
| attack | bàlímìtə́ |
| attack | kə̀ntá |
| to defend | kàltə́ |
| to retreat | kàsò |
| to surrender | kòltə̀gə̀ |
| captive or prisoner | kòsòmá |
| captive or prisoner | fə́rsə̀nà |
| guard | gàdìmá |
| booty | gànímà |
| booty | kámá |
| ambush | mbə́lántə́ |
| fisherman | bə̀nyìmá |
| fishhook | kúnjàr |
| fishing line | kàâm |
| fishnet | zàrí càlícálì |
| fish trap | kálám |
| to hunt | bàrà |
| to shoot | báktà |
| to miss | zàràptà |
| trap | kél |
| trap | kúttí |
| trap | bàccíà |
| to trap | kúttîn tà |
| law | shàrâ |
| court | shàràrám |
| to adjudicate | shàrâ kàmtà |
| judgment | hówùm |
| judge | lə̀gálì |
| plaintiff | sô njátòmà |
| defendant | zànnù |
| witness | shàdàmá |
| to swear | káshí bù |
| to swear | àlàptà |
| oath | káshí |
| to accuse | sə̀rìwùtə̀ |
| to condemn | wátə́ |
| to convict | hòwùmtə́ |
| to acquit | kwàltə́ |
| guilty | áìwúà |
| innocent | áìwù bâà |
| penalty or punishment | hówùm |
| penalty or punishment | àzáwù |
| fine | hàwà |
| prison | kósò |
| murder | kàmcèjí |
| adultery | kə́nzə́nà |
| rape | kámúrò yùkkùrùwò |
| perjury | hàlàktà |
| to steal | ndàltə́ |
| thief | bárwù |
| religion | àdîn |
| god | Álà |
| temple | cócì |
| church | cócì |
| mosque | máshídì |
| sacrifice | bû fìtà |
| to worship | àbàttə́ |
| to pray | sàlìtə́ |
| priest | fàdá |
| holy | álàbè |
| to preach | shìwá |
| to bless | bárgà də́ptə́gə́ |
| to curse | bárgà gótə́ |
| to fast | àshêm gòtə́ |
| to fast | àshêm zə̀mtə́ |
| heaven | sàmî |
| hell | kánnù |
| demon | shètán |
| idol | gúnkì |
| magic | kárá |
| magic | kúndú |
| magic | sàáwù |
| magic | dúwòdúwò |
| sorcerer or witch | kárámà |
| ghost | jíndì |
| circumcision | kàjâ |
| radio | rédíyò |
| television | tíbî |
| telephone | wáyà |
| bicycle | báskùr |
| motorcycle | bàbúr |
| car | mátò |
| bus | bâs |
| bus | mátò |
| train | mààrá cídíbè |
| airplane | mààrá sámíbè |
| electricity | làntə̀ríkì |
| battery | bátə̀r |
| to brake | bə̀rkì bàktà |
| motor | ínjìn |
| machine | ínjìn |
| petroleum | kànàndîr |
| hospital | lììtàrí |
| nurse | dóktà |
| injection | líwùlà |
| spectacles/glasses | mánzàr |
| government | gúmnátì |
| president | fə̀rèsìdân |
| minister | mìnístà |
| police | pòlîs |
| driver's license | kàkkádə̀ mátòbè |
| license plate | lámbà mótàbè |
| birth certificate | kàkkádə̀ tàmbòbè |
| crime | áìwú |
| election | kárnó |
| address | àdréshì |
| number | lámbà |
| street | lâì |
| street | díwàl |
| post/mail | wòtíyà |
| postage stamp | kə̀lâ mâìbè |
| letter | wòtíyà |
| postcard | póskàt |
| bank | bánkì |
| tap/faucet | fómfòm |
| toilet | ngàwùdí |
| toilet | sálgá |
| mattress | kàtífà |
| tin/can | góngóng |
| screw | kúsà |
| screwdriver | wìtə́ràm |
| screwdriver | sə̀kùldə̀réwà |
| bottle | gàsásà |
| bottle | kálwá |
| candy/sweets | míntì |
| plastic | róbà |
| bomb | bôm |
| workshop | sànyàrám |
| cigarette | fòlí |
| cigarette | sìgárì |
| newspaper | jèrídà |
| newspaper | kàkkádə̀ hàwârbè |
| calendar | kàlándà |
| film/movie | fîm |
| music | káíyá |
| music | kàíyà |
| song | káíyá |
| tea | tî |
| tea | sháyì |
| coffee | kófì |
| to become | wàltà |
| without | bâ |
| through | -mbèn |
| not | bâ |
| not | gə̀nyí |
| this | ádə̀ |
| that | túdù |
| here | nâ ádə̀ |
| there | nâ túdù |
| other | gàdé |
| next | fúwùbè |
| same | kálkál |
| nothing | àbímà bâà |