Páez word list from González (2000):[1]
| No. | Spanish gloss | Páez (phonological) | Páez (phonetic) |
|---|---|---|---|
| 1 | todos | /hʲukajsa/ | |
| 2 | y | ||
| 3 | animal | /taʰkʲ/ | |
| 4 | ceniza | /kʰuts/ | |
| 5 | en | /-te/ | |
| 6 | espalda | /tsiⁿdz/ | |
| 7 | malo (no bueno) | /ewmesa/ | |
| 8 | ladrar | /βʲiʰkʲ/¹ | |
| 9 | porque | ||
| 10 | barriga | /tutʲ/ | |
| 11 | grande | /wala/ | |
| 12 | pájaro | /βʲitsʲakwe/ | |
| 13 | morder | /waʔkʲ/ | |
| 14 | negro | /kʰũtsʲ/ | ~ |
| 15 | sangre | /eː/ | |
| 16 | soplar | /putʰ/ | |
| 17 | hueso | /ⁿdʲiʔtʰ/ | |
| 18 | pecho (préstamo) | /petsʲu/ | |
| 19 | respirar | /ũse/ | |
| 20 | hermano de hablante femenino | /ⁿdzʲiʔsʲ/ | |
| 20 | hermano de hablante masculino | /jãktʰẽʔ/ | |
| 20 | hermano de persona femenina diferente del hablante | /ⁿdzʲiː/ | |
| 20 | hermano de persona masculina diferente del hablante | /njak/ | |
| 21 | quemar | /kaᵐb/ | |
| 22 | niño | /lutsʲ/ | |
| 23 | ropa | /ihʲunʲisa/ | |
| 24 | nube | /taːpʰ/ | |
| 25 | garra | /lʲilʲ/ | |
| 26 | frío | /etse/ | |
| 27 | venir | /juh/ | |
| 28 | cocinar | /ĩtseʰ/ | |
| 29 | contar (objetos) | /isa/ | |
| 29 | contar (cuentos) | /ptaʔsʲ/ | |
| 30 | cortar | /waka/ | |
| 31 | bailar | /kuʔ/ | |
| 32 | día | /eːn/ | |
| 33 | morir | /uː/ | |
| 34 | cavar | /kaɸʲih/ | |
| 35 | sucio (negro) | /kʰũtsʲ/ | |
| 35 | sucio (chorreado) | /tseᵐbʲ/ | |
| 36 | perro | /alku/ | ~ |
| 37 | beber | /tuᵑgʲ/ | |
| 38 | seco | /uⁿdʲ/ | ~ |
| 39 | romo | /tutunʲi/ | |
| 40 | polvo | /kiwatuʰⁿd/ | |
| 41 | oreja | /tʰũwa/ | |
| 42 | tierra | /kiwa/ | |
| 43 | comer | /ũʔ/ | |
| 44 | huevo | /ⁿdzits/ | |
| 45 | ocho | ||
| 46 | ojo | /jaɸʲ/ | ~ |
| 47 | caer | /wete/ | |
| 48 | lejos (largo) | /hʲuʔ/ | |
| 49 | grasa, manteca | /ⁿdeka/ | (préstamo) |
| 50 | padre | /nej/ | |
| 51 | temer (asustarse) | /ũːkʰ/ | |
| 52 | pluma (pelo, lana) | /kʰas/ | |
| 53 | pocos (no muchos) | /kuʰmesa/ | |
| 54 | pelear | /puj/ | |
| 55 | fuego | /ipʲ/ | |
| 56 | pescado | /weⁿdʲ/ | /jaɸʲ/ |
| 57 | cinco | /taʰts/ | |
| 58 | flotar | /eʰⁿd/ | |
| 59 | correr | /wuwu/ | |
| 60 | flor | /kite/ | |
| 61 | niebla ('nube suave’) | /taːpʰwaʰwa/ | |
| 62 | pie | /tsʲiⁿda/ | |
| 63 | cuatro | /paʰⁿdz/ | |
| 64 | congelarse | /ɸʲiⁿdzeka/ | |
| 65 | fruta | ||
| 66 | lleno | /uta/ | |
| 67 | dar | /us/ | |
| 68 | bueno | /ewna/ | |
| 69 | hierba | /hʲutʰ/ | |
| 70 | verde | /sʲiᵐb tsẽj/ | |
| 71 | agallas | ||
| 72 | pelo (de la cabeza) | /ⁿdʲkʰas/ | |
| 73 | mano | /kuse/ | |
| 74 | él | /kʲã/ | |
| 75 | cabeza | /ⁿdʲiktʰe/ | |
| 76 | oír | /wẽseʰ/ | |
| 77 | corazón | /ũːs/ | |
| 78 | pesado | /ⁿduʰ/ | |
| 79 | aquí | /ajte/ | |
| 80 | golpear | /ukaʔka/ | |
| 81 | sostener, tomar | /uwe/ | |
| 82 | cuerno | /katsʲu/ | (préstamo) |
| 83 | ¿cómo? | ||
| 84 | cien | ||
| 85 | cazar | /βʲiʰkʲ/ | |
| 86 | marido | /nmi/ | |
| 87 | yo (femenino) | /uʔkwe/ | |
| 87 | yo (masculino) | /aᵑgʲ/ | |
| 88 | hielo, granizo | /kwetuᵐba/ | |
| 89 | si (cond.) | ||
| 90 | dentro | /ⁿdʲiːte/ | |
| 91 | matar | /ikʰ/ | |
| 92 | rodilla | /hʲũkwet/ | |
| 93 | conocer, saber | /hiju/ | |
| 94 | lago | /ĩkʰ/ | |
| 95 | reír | /sʲiʰka/ | |
| 96 | hoja | /ets/ | |
| 97 | izquierda | /heᵐbu/ | |
| 98 | pierna, pie | /tsʲiⁿda/ | |
| 99 | mentir | /isʲĩ/ | |
| 100 | vivir | /ĩtʲi/ | |
| 101 | hígado | /meʔkj/ | |
| 102 | largo | /hʲuʔ/ | |
| 103 | piojo | /ẽs/ | |
| 104 | hombre (macho) | /pitstʰẽʔ/ | [pitstʰẽʔ[ |
| 105 | muchos | /kuʰ/ | |
| 106 | carne | /tsʲitsʲ/ | |
| 107 | luna | /aʔte/ | |
| 108 | madre | /nʲhiʔ/ | |
| 109 | montaña ('cerro grande’) | /βʲits wala/ | |
| 110 | boca | /juwe/ | ~ |
| 111 | nombre | /jase/ | ~ |
| 112 | estrecho | /pteⁿdz/ | |
| 113 | cerca (cercano) | /utʲa/ | |
| 114 | cuello | /pẽtʲ/ | |
| 115 | nuevo | /uʔse/ | |
| 116 | noche | /kus/ | |
| 117 | nariz | /ĩtsʰ/ | |
| 118 | no (negativo) | /-me-/ | |
| 118 | no (prohibitivo) | /-nu/ | |
| 119 | viejo | /ĩsʲ/ | |
| 120 | uno | /teːtsʲ/ | |
| 121 | otro | /βʲite/ | |
| 122 | persona (gente) | /nasa/ | |
| 123 | tocar | /tuʰka/² | |
| 124 | halar | /weⁿdzʲ] | |
| 125 | empujar | /ukawaʰkʲ/ | |
| 126 | llover (la lluvia) | /nus paʔn usa/ | |
| 127 | rojo | /ᵐbeʰ/ | |
| 128 | correcto ('está bien’ | /ewaʔ/ | |
| 129 | derecha | /patsu/ | |
| 130 | río ('agua grande’) | /juʔ wala/ | |
| 131 | camino | /ⁿdʲiʔ/ | |
| 132 | raíz | /wetse/ | |
| 133 | cuerda | ||
| 134 | podrido (ropa, algodón, madera) | /waʔwa/ | |
| 134 | podrido (carne) | /tʲʰiᵐb/ | |
| 134 | podrido (por efecto de la humedad) | /leʔle/ | |
| 135 | frotar | /kuʰⁿd/ | |
| 135 | frotar (en forma repetida) | /kuʰⁿduⁿd/ | |
| 136 | sal | /neᵑga/ | |
| 137 | arena | /kwetmuse/ | |
| 138 | decir | /tsʔsʲ/ | |
| 139 | rasguñar | /patsʲitsʲi/ | |
| 140 | mar | /ĩkʰwala/ | |
| 141 | ver | /tʰeᵑg/ | |
| 142 | semilla | /ɸiw/ | |
| 143 | siete | ||
| 144 | sembrar | /uʰ/ | |
| 145 | puntudo | /tsũʰwã/ | |
| 146 | disparar | ||
| 147 | corto | /tuw/ | |
| 148 | cantar | /mem/ | |
| 149 | hermana (del hablante femenino) | /jaktʰẽʔ/ | |
| 149 | hermana (del hablante masculino) | /peʔtʲ/ | |
| 149 | hermana (de la persona femenina diferente del hablante) | /njak/ | |
| 149 | hermana (de persona masculina diferente del hablante) | /npeʔsʲ/ | |
| 150 | sentarse | /kat/ | |
| 151 | piel | /kʰaʔt/ | |
| 152 | cielo | ||
| 153 | dormir | /ⁿdeʰ/ | |
| 154 | pequeño | /letskwe/ | |
| 155 | oler | /pute/ | |
| 156 | fumar (tabaco+ chupar) | /wẽʰ tsʲaⁿdzʲa/ | |
| 157 | suave | /waʰwa/ | /waʰwa] |
| 158 | culebra | /ul/ | |
| 159 | nieve | ||
| 160 | algunos ('no son muchos’) | /kuʰmekwe/ | |
| 161 | lanza | /ɸʲtũ tsʲũʰwã/ | |
| 162 | escupir | /aβʲ/ | |
| 163 | dividir ('partir’) | /tʲuʰⁿde/ | |
| 164 | estrujar | /ksʲũsʲũ/ | |
| 165 | chuzar | /nʲaha/ | |
| 166 | pararse | /tisʲi/ | |
| 167 | estrella | /aʔ/ | |
| 168 | palo | /ɸʲtũ/ | |
| 169 | piedra | /kwet/ | |
| 170 | derecho | /kuʔle/ | |
| 171 | chupar | /tsʲa ⁿdzʲa/ | |
| 172 | sol | /sek/ | |
| 173 | hincharse | /tsuβʲ/ | |
| 174 | nadar | /peʰⁿd/ | |
| 175 | cola | /meⁿdz/ | |
| 176 | diez | /kseᵐba/ | |
| 177 | ese | /kʲã/ | |
| 178 | allí | /kʲte/ | |
| 179 | ellos | /kʲãwesʲ/ | |
| 180 | grueso (objetos cilindricos duros) | /latʰ/ | |
| 180 | grueso (objetos cilindricos blandos) | /tsʲal/ | |
| 180 | grueso (objetos de forma laminar) | /tʰutʰ/ | |
| 181 | delgado (objetos cilindricos) | /tsuⁿdz/ | |
| 181 | delgado (objetos laminares) | /pets/ | |
| 182 | pensar ('recordar con el corazón’) | /ũːsjaʰkʲ/ | |
| 183 | este (deíctico) | /na/ | |
| 184 | usted (femenino) | /iʔkwe/ | |
| 184 | usted (masculino) | /iᵑgʲ/ | |
| 185 | tres | /tekʰ/ | |
| 186 | lanzar | /wãtaʰ/ | |
| 187 | atar | /tuⁿd/ | |
| 188 | lengua | /tʰune/ | |
| 189 | diente | /kiʔtʰ/ | |
| 190 | árbol | /ɸʲtũtasʲ/ | |
| 191 | doblar | /tpeʰᵑg/ | |
| 192 | veinte | ||
| 193 | dos | /eʔⁿdz/ | |
| 194 | vomitar | /puᵑga/ | |
| 195 | caminar ('ir’) | /uʔ/ | |
| 196 | caliente | /atsʲa/ | |
| 197 | lavar | /kʲʰikʲʰ/ | |
| 198 | agua | /juʔ/ | ~ |
| 199 | nosotros | /kweʔs/ | |
| 200 | mojado | /tʲitʲ/ | |
| 201 | ¿qué? | /kiʰ/ | |
| 202 | ¿cuándo? | /ᵐbatsʲ/ | |
| 203 | ¿dónde? | /mte/ | |
| 204 | blanco | /tsʲiʰme/ | |
| 205 | ¿quién? | /kim/ | |
| 206 | ancho | /tape/ | |
| 207 | esposa | /nju/ | |
| 208 | viento | /wehʲa/ | |
| 209 | ala ('brazo de volar’) | /ɸʲu kuʔta/ | |
| 210 | restregar | /sʲũsʲ/ | |
| 211 | con (sociativo) | /-jakʰ/ | |
| 211 | con (instrumental) | /-uʰ/ | |
| 212 | mujer | /uʔj/ | |
| 213 | monte, bosque | /juʔk/ | |
| 214 | trabajar | /mhi/ | |
| 215 | lombriz | /sjãwa/ | |
| 216 | tú (femenino) | /iʔkwe/ | |
| 216 | tú (masculino) | /iᵑgʲ/ | |
| 217 | año (préstamo) | /anʲu/ | |
| 218 | amarillo | /lem/ |