żółć

Polish Wikipedia has an article on:

żółć

Wikipedia ^pl

Inherited from Proto-Slavic *zьlčь (“bile”), from Proto-Balto-Slavic *źulʔ-, from Proto-Indo-European *ǵʰlh₃-. Related to *zelenъ and was under influence of *žьltъ.

• IPA^(key): /ˈʐuwt͡ɕ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -uwt͡ɕ
• Syllabification: żółć

żółć f

1. yellow (colour)
   • 1973, Jerzy Wolff, Kształt pie̜kna, Arkady, page 210:

     I tu „abstrakcje” karmiono reminiscencją z natury, z której elementy poszczególne wybrano po to, by z nich stworzyć kombinacje proste, bo złożone często z kilku zaledwie kresek barw takich jak: czerwień, żółć, błękit, z dodatkiem czasami zieleni, fioletu, oranżu.

     And here "abstractions" were fed reminiscence from nature, from which the particular elements were chosen to create simple combinations thereof, becuase they are often composed of a but a few bars of color such as: red, yellow, blue, with the addition of green, violet, and orange.

   • 1977, Krystyna Secomska, Legenda Aleksandra Wielkiego w "Pantheonie" sandomierskim: miniatury w Kodeksie z 1335 roku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, page 154:

     Począwszy od karty 47^v efekty kolorystyczne stają się bardziej agresywne (róż złamany z fioletem, jaskrawy błękit, manganowa zieleń, ostra żółć)  […]

     Starting from card 47 ^v the color effects become more aggressive (pink broken with violet, light blue, mango green, a sharp yellow)  

   • 1982, Witold Nawrocki, Współczesność i historia: z problematyki współczesnej literatury czeskiej i słowackiej:

     Życie i śmierć — i to dowodzi pośrednich koneksji Cervenia z praktyką ekspresjonistów 2 — symbolizowane są kolorami: żółć jest barwą więdnięcia i rozkładu, błękit i złoto barwą życia.

     Like and death — and that proves average connections of Cervenia with the practiceo f expressionists 2 are symbolized with colors: yellow is the color of withering and decay, blue and gold are the colors of life.

   • 2005, Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Wspomaganie rozwoju umysłowego trzylatków i dzieci starszych wolniej rozwijających się: książka dla rodziców, terapeutów i nauczycielek przedszkola, WSiP, →ISBN, page 157:

     Przypominam: do kolorów zasadniczych zalicza się: czerwień, błękit, żółć, biel i czerń.

     I remind you: the basic colors include: red, blue, yellow, white, and black.

2. (biochemistry) bile (liquid produced by the liver)
   • 1820, Sylwan: Dziennik nauk leśnych i Myśliwych, volume I, page 63:

     Ponieważ żółć pęcherzykowa ma mocniéyszy kolor, większą gorycz i iest gęstsza od téy, która prosto z wątroby do kiszek udaie się  […]

     Because blister bile has a stronger color, a stronger bitterness, and is thicker than the bile straight from liver, it is useful for guts  

   • 1986, Krystyna Flis, Wanda Konaszewska, Podstawy żywienia człowieka, WSiP, →ISBN, page 99:

     Następuje emulgowanie tłuszczu i w tym procesie największą rolę odgrywa żółć.

     Next is the emulsification of fat and bile plays the biggest role here.

   • 2013, Courtney M. Townsend, Chirurgia Sabiston, Elsevier Health Sciences, →ISBN, page 376:

     Po przejściu z kanalików do przewodzików żółciowych, a następnie do głównych przewodów żółciowych, żółć podlega dalszej reabsorpcji i wydzielaniu.

     After passing through frmo the channels do the biliary ductules, and then to the main biliary ductules, bile undergoes further reabsorbtion and emission.

3. bile (humour in medieval physiology)
   • 1838, Aleksander Fredro, Komedye, page 305:

     ŁATKA. Jasiu Jańciu dla miłości / Boga Ojca jedynego, / Nie nudź téż tak bez litości, / Bo nim przyjdzie co do czego, / Tak udręczysz, tak utrudzisz, / Tak wymęczysz, tak wynudzisz, / Że aż krew się w żółć przemienia.

     PATCH. Jaś Jańiec for love / of the Only Lord / Don't worry thus without mercy, / Because before push comes to shove, / You shall bully, you shall tire us / You shall tire us out thusly, exhaust thusly, / Until blood turns into bile.

   • 2008, Przegląd filozoficzno-literacki, Uniwersytet Warszawski, Instytut Filozofii:

     Podstawą rozdziałów III- VII jest teoria humoralna. Czytelnik dowiaduje się, że szczególnym zagrożeniem dla ludzi nauki są flegma i czarna żółć (III).

     The basis of chatpers 3-7 is the humoral theory. The reader finds out that a particular threat for the study of people is flegma and black bile (chapter 3).

4. bile (ill temper)
   • 1979, Marian Brandys, Koniec świata szwoleżerów, Iskry, page 203:

     Ten człowieczek cichy, skromny, potulny, uczynny i chętnie biedujący, tak że go młodzież koroniarska nazwała »Jezuskiem litewskim«, miał przecie w sobie żółci nie mało, którą przeciwników lub nieprzyjaciół ścigał wytrwale i zjadliwie, ale zwykle z boku lub z ukrycia.

     This person, quiet, modest, meek, accommodating and who enjoys living in poverty so that the Koronian youth called him the "Lithuanian Jesus", had of course a bile in him that he used to chase enemies and foes persistently and viciously, and usually from teh side or from hiding.

• żółć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• żółć in Polish dictionaries at PWN