vijzel

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  vijzel    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈvɛizəl / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

• vij·zel

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘stampvat’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1478
• In de betekenis van ‘windas’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1465

Zelfstandig naamwoord

de vijzel

1. m: (scheikunde), (gereedschap) een vat waarin met een stamper stoffen fijngestampt kunnen worden

   • Vijzels worden van hard materiaal zoals messing, porselein of agaat vervaardigd. 

2. v/m (techniek), (bouwkunde) een dommekracht of krik waarmee door middel van een schroef- of hydraulisch systeem, grote kracht kan worden uitgeoefend.

   • Met behulp van een groot aantal vijzels is het gebouw opgevijzeld. 

3. v/m (waterbeheer), (techniek) een waterschroef, een spiraalvormig onderdeel van een gemaal

   • Een ronddraaiende vijzel werkt het water omhoog. 

Synoniemen

• stampvat, mortier
• dommekracht, schroefkrik
• schroef van Archimedes, tonmolen, waterschroef

Afgeleide begrippen

• vijzelstamper
• opvijzelen

Verwante begrippen

• deegroller, loper, molen, stamper, wals, wrijfplaat
• bouwstempel, schroefspindel, spindelschoor
• centrifugaalpomp, gemaal, noria, watermolen, waterrad

Uitdrukkingen en gezegden

• : hydraulische cilinder

• : schroef van Archimedes

Vertalingen

Werkwoord

vijzel

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van vijzelen
   

   • Ik vijzel. 

2. gebiedende wijs van vijzelen
   

   • Vijzel! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van vijzelen
   

   • Vijzel je? 

Gangbaarheid

• Het woord vijzel staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "vijzel" herkend door:

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Verwijzingen