ढलना

Hindi

FWOTD – 8 December 2022

Etymology

Hindi verb set
ढलना (ḍhalnā)
ढालना (ḍhālnā)

Inherited from Sauraseni Prakrit 𑀠𑀮𑀤𑀺 (ḍhaladi), perhaps from Sanskrit ध्वरति (dhvarati).^[1]

Pronunciation

(Delhi) IPA^(key): /ɖʱəl.nɑː/,
Rhymes: -əl.nɑː
Hyphenation: ढल‧ना

Verb

ढलना • (ḍhalnā) (intransitive, Urdu spelling ڈھلنا)

to run down, pour out; flow; descend
to tilt, lean
to draw to a close, to set (especially of the sun or day)
Antonym: चढ़ना (caṛhnā)
- Munir Niazi, आ गई याद शाम ढलते ही :
  आ गई याद शाम ढलते ही
  बुझ गया दिल चराग़ जलते ही
  ā gaī yād śām ḍhalte hī
  bujh gayā dil carāġ jalte hī
  it was remembered only as the evening ended
  the heart was extinguished only as the lamp was lit

Conjugation

Impersonal forms of ढलना

Undeclined
Stem		ढल ḍhal
Infinitive		ढलना ḍhalnā
Oblique Infinitive		ढलने ḍhalne
Conjunctive		ढलकर, ढलके ḍhalkar, ḍhalke
Progressive		ढलते-ढलते ḍhalte-ḍhalte
Participles
		dir m s	m p obl m s	f s	f p
Infinitive		ढलना ḍhalnā	ढलने ḍhalne	ढलनी ḍhalnī	ढलनीं ḍhalnī̃
Habitual		ढलता ḍhaltā	ढलते ḍhalte	ढलती ḍhaltī	ढलतीं ḍhaltī̃
Perfective		ढला ḍhalā	ढले ḍhale	ढली ḍhalī	ढलीं ḍhalī̃
Prospective Agentive		ढलनेवाला ḍhalnevālā	ढलनेवाले ḍhalnevāle	ढलनेवाली ḍhalnevālī	ढलनेवालीं ḍhalnevālī̃
Adjectival	Perfective	ढला हुआ ḍhalā huā	ढले हुए ḍhale hue	ढली हुई ḍhalī huī	ढली हुईं ḍhalī huī̃
Adjectival	Habitual	ढलता हुआ ḍhaltā huā	ढलते हुए ḍhalte hue	ढलती हुई ḍhaltī huī	ढलती हुईं ḍhaltī huī̃

Personal forms of ढलना

Non-Aspectual
			Singular			Plural
			1^st मैं	2^nd तू	3^rd यह/वह, ये/वो	2^nd तुम	1^st हम	3^rd, 2^nd ये/वो/वे, आप
Indicative	PERF	m	ढला ḍhalā			ढले ḍhale
	PERF	f	ढली ḍhalī				ढलीं ḍhalī̃
	FUT	m	ढलूँगा ḍhalūṅgā	ढलेगा ḍhalegā		ढलोगे ḍhaloge	ढलेंगे ḍhaleṅge
	FUT	f	ढलूँगी ḍhalūṅgī	ढलेगी ḍhalegī		ढलोगी ḍhalogī	ढलेंगी ḍhaleṅgī
Subjunctive	FUT	m f	ढलूँ ḍhalū̃	ढले ḍhale		ढलो ḍhalo	ढलें ḍhalẽ
Contrafactual	PST	m	ढलता ḍhaltā			ढलते ḍhalte
Contrafactual	PST	f	ढलती ḍhaltī				ढलतीं ḍhaltī̃
Imperative	PRS	m f		ढल ḍhal		ढलो ḍhalo		ढलिये¹ ḍhaliye¹
Imperative	FUT	m f		ढलियो ḍhaliyo		ढलना ḍhalnā		ढलियेगा¹ ḍhaliyegā¹
Habitual Aspect
Indicative	PRS	m	ढलता हूँ ḍhaltā hū̃	ढलता है ḍhaltā hai		ढलते हो ḍhalte ho	ढलते हैं ḍhalte ha͠i
	PRS	f	ढलती हूँ ḍhaltī hū̃	ढलती है ḍhaltī hai		ढलती हो ḍhaltī ho	ढलती हैं ḍhaltī ha͠i
	PST	m	ढलता था ḍhaltā thā			ढलते थे ḍhalte the
	PST	f	ढलती थी ḍhaltī thī				ढलती थीं ḍhaltī thī̃
Presumptive	PRS PST	m	ढलता हूँगा ḍhaltā hūṅgā	ढलता होगा ḍhaltā hogā		ढलते होगे ḍhalte hoge	ढलते होंगे ḍhalte hoṅge
Presumptive	PRS PST	f	ढलती हूँगी ḍhaltī hūṅgī	ढलती होगी ḍhaltī hogī		ढलती होगी ḍhaltī hogī	ढलती होंगी ḍhaltī hoṅgī
Subjunctive	PRS	m	ढलता हूँ ḍhaltā hū̃	ढलता हो ḍhaltā ho		ढलते हो ḍhalte ho	ढलते हों ḍhalte hõ
Subjunctive	PRS	f	ढलती हूँ ḍhaltī hū̃	ढलती हो ḍhaltī ho		ढलती हो ḍhaltī ho	ढलती हों ḍhaltī hõ
Contrafactual	PST	m	ढलता होता ḍhaltā hotā			ढलते होते ḍhalte hote
Contrafactual	PST	f	ढलती होती ḍhaltī hotī				ढलती होतीं ḍhaltī hotī̃
Perfective Aspect
			Singular			Plural
			1^st मैं	2^nd तू	3^rd यह/वह, ये/वो	2^nd तुम	1^st हम	3^rd, 2^nd ये/वो/वे, आप
Indicative	PRS	m	ढला हूँ ḍhalā hū̃	ढला है ḍhalā hai		ढले हो ḍhale ho	ढले हैं ḍhale ha͠i
	PRS	f	ढली हूँ ḍhalī hū̃	ढली है ḍhalī hai		ढली हो ḍhalī ho	ढली हैं ḍhalī ha͠i
	PST	m	ढला था ḍhalā thā			ढले थे ḍhale the
	PST	f	ढली थी ḍhalī thī				ढली थीं ḍhalī thī̃
	FUT	m	ढला हूँगा ḍhalā hūṅgā	ढला होगा ḍhalā hogā		ढले होगे ḍhale hoge	ढले होंगे ḍhale hoṅge
	FUT	f	ढली हूँगी ḍhalī hūṅgī	ढली होगी ḍhalī hogī		ढली होगी ḍhalī hogī	ढली होंगी ḍhalī hoṅgī
Presumptive	PRS PST	m	ढला हूँगा ḍhalā hūṅgā	ढला होगा ḍhalā hogā		ढले होगे ḍhale hoge	ढले होंगे ḍhale hoṅge
Presumptive	PRS PST	f	ढली हूँगी ḍhalī hūṅgī	ढली होगी ḍhalī hogī		ढली होगी ḍhalī hogī	ढली होंगी ḍhalī hoṅgī
Subjunctive	PRS	m	ढला हूँ ḍhalā hū̃	ढला हो ḍhalā ho		ढले हो ḍhale ho	ढले हों ḍhale hõ
	PRS	f	ढली हूँ ḍhalī hū̃	ढली हो ḍhalī ho		ढली हो ḍhalī ho	ढली हों ḍhalī hõ
	FUT	m	ढला होऊँ ḍhalā hoū̃	ढला होए ḍhalā hoe		ढले होओ ḍhale hoo	ढले होएँ ḍhale hoẽ
	FUT	f	ढली होऊँ ḍhalī hoū̃	ढली होए ḍhalī hoe		ढली होओ ḍhalī hoo	ढली होएँ ḍhalī hoẽ
Contrafactual	PST	m	ढला होता ḍhalā hotā			ढले होते ḍhale hote
Contrafactual	PST	f	ढली होती ḍhalī hotī				ढली होतीं ḍhalī hotī̃
Progressive Aspect
Indicative	PRS	m	ढल रहा हूँ ḍhal rahā hū̃	ढल रहा है ḍhal rahā hai		ढल रहे हो ḍhal rahe ho	ढल रहे हैं ḍhal rahe ha͠i
	PRS	f	ढल रही हूँ ḍhal rahī hū̃	ढल रही है ḍhal rahī hai		ढल रही हो ḍhal rahī ho	ढल रही हैं ḍhal rahī ha͠i
	PST	m	ढल रहा था ḍhal rahā thā			ढल रहे थे ḍhal rahe the
	PST	f	ढल रही थी ḍhal rahī thī				ढल रही थीं ḍhal rahī thī̃
	FUT	m	ढल रहा हूँगा ḍhal rahā hūṅgā	ढल रहा होगा ḍhal rahā hogā		ढल रहे होगे ḍhal rahe hoge	ढल रहे होंगे ḍhal rahe hoṅge
	FUT	f	ढल रही हूँगी ḍhal rahī hūṅgī	ढल रही होगी ḍhal rahī hogī		ढल रही होगी ḍhal rahī hogī	ढल रही होंगी ḍhal rahī hoṅgī
Presumptive	PRS PST FUT	m	ढल रहा हूँगा ḍhal rahā hūṅgā	ढल रहा होगा ḍhal rahā hogā		ढल रहे होगे ḍhal rahe hoge	ढल रहे होंगे ḍhal rahe hoṅge
Presumptive	PRS PST FUT	f	ढल रही हूँगी ḍhal rahī hūṅgī	ढल रही होगी ḍhal rahī hogī		ढल रही होगी ḍhal rahī hogī	ढल रही होंगी ḍhal rahī hoṅgī
Subjunctive	PRS	m	ढल रहा हूँ ḍhal rahā hū̃	ढल रहा हो ḍhal rahā ho		ढल रहे हो ḍhal rahe ho	ढल रहे हों ḍhal rahe hõ
	PRS	f	ढल रही हूँ ḍhal rahī hū̃	ढल रही हो ḍhal rahī ho		ढल रही हो ḍhal rahī ho	ढल रही हों ḍhal rahī hõ
	FUT	m	ढल रहा होऊँ ḍhal rahā hoū̃	ढल रहा होए ḍhal rahā hoe		ढल रहे होओ ḍhal rahe hoo	ढल रहे होएँ ḍhal rahe hoẽ
	FUT	f	ढल रही होऊँ ḍhal rahī hoū̃	ढल रही होए ḍhal rahī hoe		ढल रही होओ ḍhal rahī hoo	ढल रही होएँ ḍhal rahī hoẽ
Contrafactual	PST	m	ढल रहा होता ḍhal rahā hotā			ढल रहे होते ḍhal rahe hote
Contrafactual	PST	f	ढल रही होती ḍhal rahī hotī				ढल रही होतीं ḍhal rahī hotī̃
			1^st मैं	2^nd तू	3^rd यह/वह, ये/वो	2^nd तुम	1^st हम	3^rd, 2^nd ये/वो/वे, आप
			Singular			Plural

¹The forms ढलिये (ḍhaliye) and ढलियेगा (ḍhaliyegā) can also be spelled without the y: ढलिए (ḍhalie) and ढलिएगा (ḍhaliegā).

References

McGregor, Ronald Stuart (1993) “ढलना”, in The Oxford Hindi-English Dictionary, London: Oxford University Press

^ Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “ḍhalati”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press

[1] Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “ḍhalati”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press

[1]