ไหวตัว

From ไหว (wǎi, “to move”) +‎ ตัว (dtuua, “self; body”).

ไหวตัว

1. (literal, intransitive) to move; to have movement; to be in motion.
   • 1889, พระคลัง (หน), เจ้าพระยา, และคณะ, “เล่ม ๔”, in ราชาธิราช, กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ราษฎร์เจริญ, page 145:

     กองทัพพระเจ้าช้างเผือกตั้งอยู่ในหว่างศึก...มิอาจไหวตัวได้

     gɔɔng-táp prá-jâao-cháang-pʉ̀ʉak dtâng yùu nai wàang sʉ̀k ... mí àat wǎi-dtuua dâai

     The hosts of the King of White Elephants, being placed in the middle of the enemies..., were unable to move .

   • 1969, เจนดุริยางค์ (ปิติ วาทยะกร), พระ, “บันทึกการทรงจำ”, in ชีวประวัติของข้าพเจ้า, กรุงเทพฯ: บางกอก ซีเกรตาเรียล ออฟฟิศ, page 56:

     เพลงไทยก็มีโอกาสไหวตัวในทางดีขึ้น

     pleeng tai gɔ̂ mii oo-gàat wǎi-dtuua nai taang dii kʉ̂n

     The Thai music thus had a chance to progress in a better way.

   • 1971, สมชาย พุ่มสอาด, “ภาพยนตร์ในเมืองไทย”, in ภาพยนตร์ในเมืองไทย, กรุงเทพฯ: ไทยอนุเคราะห์ไทย:

     นับเป็นครั้งแรกที่เกิดโรงภาพยนตร์ถาวรขึ้นในเมืองไทย วงการภาพยนตร์ก็เริ่มไหวตัว...ตั้งแต่ครั้งนั้น

     náp bpen kráng rɛ̂ɛk tîi gə̀ət roong-pâap-pá-yon tǎa-wɔɔn kʉ̂n nai mʉʉang tai · wong-gaan pâap-pá-yon gɔ̂ rə̂əm wǎi-dtuua ... dtâng-dtɛ̀ɛ kráng nán

     was considered the first time that permanent theaters were brought into existence in Thailand. The film circle then started to move ...from that occasion on.

2. (idiomatic, intransitive) to be alert; to wise up; to be aware of a situation; to sense something suspicious.
   • 2024 February 4, “บุกบ่อนสมุทรปราการ นักพนันไหวตัวหนีทัน ยึดของกลางเพียบ”, in thaipbs.or.th‎:

     บุกบ่อนสมุทรปราการ นักพนันไหวตัวหนีทัน

     bùk bɔ̀n sà-mùt-bpraa-gaan · nák-pá-nan wǎi-dtuua nǐi tan

     raided gambling houses Samut Prakan. Gamblers were alert escaped in time.