gańba

Inherited from Proto-Slavic *ganьba. By surface analysis, ganić +‎ -ba. First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /ɡaɲba/
• IPA^(key): (15^th CE) /ɡaɲba/

gańba f

1. (attested in Greater Poland) ridicule, mockery
   • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎, Greater Poland, pages 68, 10:

     Bo yesm prze czę czyrpyal gaynbę, przykryl srom lycze moye (quoniam propter te sustinui opprobrium, operuit confusio faciem meam)

     [Bo jeśm prze cię cirpiał gańbę, przykrył srom lice moje (quoniam propter te sustinui opprobrium, operuit confusio faciem meam)]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 34r:

     Contumelia id est vituperium laster oder honsprechung potwarz ganbą

     [Contumelia id est vituperium laster oder honsprechung potwarz gańba]

2. blasphemy
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 32:

     Wschelky grzech y ganyba przeczyw bogv oyczv y synv bądzye odpvsczon, alye ganba ducha szvyątego nye bądzye odpvsczono (omne peccatum et blasphemia remittetur hominibus, spiritus autem blasphemia non remittetur Mat 12, 31)

     [Wszelki grzech i gańba przeciw Bogu Ojcu i Synu będzie odpuszczon [ludziom], ale gańba Ducha Świętego nie będzie odpuszczona (omne peccatum et blasphemia remittetur hominibus, spiritus autem blasphemia non remittetur Mat 12, 31)]

3. (attested in Greater Poland) offense
   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 144:

     Szluga w potrzebysznye panszkyey bythy... ma czynycz szam o szyą y o szwe rany, pan owszelky o szkodą y o ganybą szwą

     [Sługa w potrzebiźnie pańskiej bity... ma czynić sam o się i o swe rany, pan owszelki o szkodę i o gańbę swą]

4. (attested in Lesser Poland) shame
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 34, 30:

     Obleczeni bødzcze w ganbø y we sromotø (induantur confusione et reverentia), gisz zloscz na mø molwø

     [Obleczeni bądźcie w gańbę i we sromotę (induantur confusione et reverentia), jiż złość na mię mołwią]

5. infamy, bad reputation
   • 1930 [c. 1455], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 32, 21:

     Poslal bog angyola..., gen zabyl wszelkego møsza sylnego... y ksyøszøta woyski krolya asyrskego y wrocyl syø z ganbø (reversusque est cum ignominia, 1471 MPKJ V 51: z ganbą cum ignorancia)

     [Posłał Bog anjoła..., jen zabił wszelkiego męża silnego... i książęta wojski krola asyrskiego, i wrocił się z gańbą (reversusque est cum ignominia, 1471 MPKJ V 51: z gańbą cum ignorancia)]

6. accusation, especially an offensive one
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 464:

     A gdysch yest... Iesus szyedzyal navczayącz, lycemyernyczy zydovsczy... vyelyką *gambą myslyly, yakoby y vchvaczyly w slovye

     [A gdyż jest... Jesus siedział nauczając, licemiernicy żydowszczy... wieliką gańbę myślili, jakoby ji uchwacili w słowie]

7. repugnant thing; evil deed, abominable thing
   • 1930 [c. 1455], “Lev”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 20, 17:

     Ktos bi kole poyøl szostrø sw[y]ø... a opatrzilbi gaynbø gey, a ona opatrzilabi ganbø bratowø (et viderit turpitudinem eius, illaque conspexerit fratris ignominiam), nyeslvsn[y]ø iesta rzecz vcinila, zabita bødzeta oba

     [Ktoż-by-kole pojął siostrę swą... a opatrzyłby gańbę jej, a ona opatrzyłaby gańbę bratowę (et viderit turpitudinem eius, illaque conspexerit fratris ignominiam), niesłuszną jesta rzecz uczyniła zabita będzieta oba]

8. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) rudeness (gross lack of manners)
   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{, ,} , volume XXV, Radom, Miłosław, page 139:

     Ganba nostra rusticitas

     [Gańba nostra rusticitas]

9. corruption, possibly of gadka
   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 53:

     Ganbą sermonem (dicamus unusquisque nostrum sermonem, qui praecellat, et cuiuscumque apparuerit sermo sapientior alterius, dabit illi rex Darius dona magna III Esdr 3, 5)

     [Gańbę sermonem (dicamus unusquisque nostrum sermonem, qui praecellat, et cuiuscumque apparuerit sermo sapientior alterius, dabit illi rex Darius dona magna III Esdr 3, 5)]

• Polish: gańba
• Silesian: gańba

• Boryś, Wiesław (2005) “hańba”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “hańba”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Mańczak, Witold (2017) “hańba”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “hańba”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “gańba”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “gańba”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Old Polish gańba. By surface analysis, ganić +‎ -ba. Displaced by hańba, a borrowed doublet.

• Rhymes: -aɲba
• Syllabification: gań‧ba

gańba f

1. (obsolete) Synonym of hańba.

• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “hańba, gańba, ańba”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “GAŃBA”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 08.07.2008
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “gańba”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “gańba”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “gańba”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 801

Inherited from Old Polish gańba. By surface analysis, ganić +‎ -ba.

• IPA^(key): /ˈɡaɲ.ba/
• Rhymes: -aɲba
• Syllabification: gań‧ba

gańba f

1. disgrace, shame (negative feeling from having done something bad)

   Synonyms: ôstuda, (Cieszyn) szuto

• ganba in dykcjonorz.eu
• gańba in silling.org
• Bogdan Kallus (2020) “gajńba”, in Słownik Gōrnoślōnskij Gŏdki, IV edition, Chorzów: Pro Loquela Silesiana, →ISBN, page 229
• Aleksandra Wencel (2023) “gańba”, in Dykcjůnôrz ślų̊sko-polski, page 304