omtrekken

(klemtoonhomogram)

• Geluid:  ómtrekken    (hulp, bestand)
  • IPA: / ˈɔmtrɛkə(n) / (3 lettergrepen)
• Geluid:  omtrékken    (hulp, bestand)
  • IPA: / ɔmˈtrɛkə(n) / (3 lettergrepen)

• om·trek·ken

• ww: van Middelnederlands ommetrecken, op te vatten als samenstelling van  om bw  en  trekken ww  ^[1]
  • zn:  omtrek zn  met de uitgang -en
• ww: van Middelnederlands ommetrecken, op te vatten als samenstelling van  om bw  en  trekken ww  ^[2]

ómtrekken

1. overgankelijk iets uit een staande positie brengen door het met een krachtige beweging naar je toe te halen
   1. overgankelijk omver smijten, neerhalen

      • Bij het omtrekken van het muurwerk van het kasteel zullen grote delen op het gewelf terecht zijn gekomen. ^[3]

   2. overgankelijk (figuurlijk) van een verheven positie beroven, omverwerpen

      • Ze zetten je als KGB-agent neer die het koningshuis wil omtrekken, (…) ^[4]

   3. overgankelijk in een gekantelde positie brengen, overhalen

      • Mijn vader had er ook plezier in mijn broer en mij de weetjes van een spoorman bij te brengen: waarom de wagenmeester met zijn hamer op de wielen sloeg, hoe een wissel werd omgetrokken, (…) ^[5]

2. overgankelijk er de randen van aangeven, er de contouren van markeren
   1. overgankelijk ergens een lijn omheen tekenen

      • De derde en de vierde les werden besteed aan het omtrekken van de potloodlijnen met inkt en de laatste stap was het inkleuren met gewassen inkt. ^[6]

   2. overgankelijk (figuurlijk) denkbeeldig markeren

      • In de verte zagen wij een zwakke branding spatten tegen de rotspunten van Nordnaes en die omtrekken met een lijn van wit en bobbelend schuim; (…) ^[7]

   3. overgankelijk eromheen geplaatst zijn, eromheen aangebracht zijn

      • De ornamentatie beperkt zich tot enkele lijnen die langs de hals en de onderkant van de mantel omgetrokken zijn. ^[8]

3. overgankelijk een draaiende beweging veroorzaken door iets met enige kracht naar je toe te halen
   1. overgankelijk door trekkracht laten ronddraaien

      • (…) door schimmels omgetrokken caroussels, (…) ^[9]

   2. overgankelijk door rukken in een andere stand draaien

      • Raas worden omgetrokken, touwen gevierd en weer vastgesjord. ^[10]

4. overgankelijk (verouderd) verwisselen door aan- en uitdoen (van kousen en schoeisel, om te voorkomen dat ze ongelijkmatig slijten)

   • De laarzen waren gauw losgeveterd, de roodbruine kousen afgestroopt en omgetrokken. ^[11]

5. onovergankelijk ergens omheen gaan

   • Onze derde groep was omgetrokken en kwam juist op tijd in aktie, onzichtbaar achter een bosrand. ^[12]

6. onovergankelijk (verouderd) rondreizen

   • Trek nu om, door alle stammen van Israël, van Dan tot Ber-seba toe, en tel het volk, opdat ik het getal des volks wete. ^[13]

• omtrekking, omtreksnelheid

 de ómtrekken mv

1. meervoud van het zelfstandig naamwoord omtrek
   1. buitenranden, contouren

      • De foto is niet overdreven scherp, vooral de grote karakteristieke omtrekken worden duidelijk weergegeven: zo tekent hij het gezicht. ^[14]

   2. nabijgelegen plek(ken) (het meervoud is hier vooral versterkend bedoeld)

      • In geen omtrekken nog enige intelligentsia te bekennen, tenzij je de joden en de zelfstandigen daarmee zou verwarren. ^[15]

   3. (figuurlijk) globale, niet uitgewerkte weergave, contouren, schets

      • Kunt u dan in omtrekken uw loopbaan als antiquaar beschrijven? ^[16]

• wijde omtrek

• omtrekking
• omtreklijn, omtrekschets, omtrekshoek, omtrektekening, omtrekvorm
• omtreksnelheid

omtrékken

1. overgankelijk (militair) troepen zo langs een tegenstander heen verplaatsen dat het mogelijk wordt zijn verbindingen af te snijden of hem van achteren aan te vallen

   • Als de gehele stelling aan beide flanken aansloot op een andere stelling of hindernis, was de linie niet snel te omtrekken. ^[17]

2. overgankelijk (verouderd) omringen, hullen

   • Zy liet die omtrekken met eenen muer van 60 mylen lang, 200 cubitus hoog en 50 dik. ^[18]

3. overgankelijk (verouderd) afbakenen

   • Dan komen de prinsen te paard om de grenzen van de dodenplaats te omtrekken: (…) ^[19]

• Het woord omtrekken staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "omtrekken" herkend door: