เงือก

From Proto-Tai *ŋɯəkᴰ (“crocodile”); Cognate with Lao ເງືອກ (ngư̄ak), Tai Dam ꪹꪉꪀ, Shan ငိူၵ်ႈ (ngōek), Tai Nüa ᥒᥫᥐ (ngoek), Ahom 𑜂𑜢𑜤𑜀𑜫 (ṅük), Nong Zhuang ngowg, Zuojiang Zhuang ngweg. According to Pittayaporn (2009-2010:16) from Middle Chinese 鱷 (MC ngak, “crocodile”). Vovin (2021:113) contends that the loan direction is from Tai to Later Han Chinese.

เงือก • (ngʉ̂ʉak)

1. (archaic) crocodile.
   • (Can we date this quote?), “ผูกที่ ๓”, in ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดเชียงใหม่ สถาบันราชภัฏเชียงใหม่, editor, ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ฉบับเชียงใหม่ ๗๐๐ ปี, เชียงใหม่: โรงพิมพ์มิ่งเมือง, published 1995, →ISBN, page 50:

     ๖ วัน ๗ วัน พระญาไพดำหัวสรงเกสในแม่น้ำเชียงฅำ ยามนั้น เงือกตัว ๑ ใหย่นัก ลุกแต่เงื้อมผาออกมาชักเอาพระญาเข้าไพในเงื้อมผาที่นั้นหั้นแล ฅนทั้งหลาย เปนต้นว่า เสนาอามาจจ์ แสวงหาพระญาบ่พบไหนสักแห่ง

     hòk · wan · jèt · wan · prá-yaa pai dam-hǔua-sǒng-gèet nai mɛ̂ɛ-náam chiiang-kam · yaam nán · ngʉ̂ʉak dtuua · nʉ̀ng · yài nák · lúk dtɛ̀ɛ ngʉ́ʉam pǎa ɔ̀ɔk maa chák ao prá-yaa kâo pai nai ngʉ́ʉam pǎa tîi nán hân lɛɛ · kon táng-lǎai · bpen-dtôn wâa · sěe-naa-aa-màat · sà-wɛ̌ɛng-hǎa prá-yaa bɔ̀ɔ póp nǎi sàk hɛ̀ng

     six days seven days , the Lord went to wash hair in the River of Chiang Kham. that time, a certain crocodile, so large, coming out of an edge of a cliff, dragged the Lord away into that very edge of the cliff. All the people, such as ministers officers, searched for the Lord, but in no place was found.

2. (archaic) snake.
   • (Can we date this quote?), “ลิลิตโองการแช่งน้ำ”, in วรรณกรรมสมัยอยุธยา เล่ม ๑, 2nd edition, Bangkok: กรมศิลปากร, กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์, published 1997, →ISBN, page 7:

     ท้าวเสด็จเหนือวัวเผือก เอาเงือกเกี้ยวข้าง อ้างทัดจันทร์เป็นปิ่น ทรงอินทรชฎา

     táao sà-dèt nʉ̌ʉa wuua pʉ̀ʉak · ao ngʉ̂ʉak gîao kâang · âang tát jan bpen bpìn · song in-trá chá-daa

     The Lord goes atop a white cow, flank coils a snake around. said to wear a moon as hairpin, wears the crown of In.

3. (archaic, mythology, literature) nāga; dragon; serpent.
4. (archaic, mythology, literature) malevolent creature having a snake- or crocodile-like appearance and associated with water.
5. merperson.
6. (sports slang) swimmer.
   • 2016 May 18, “ยุสร่า มาร์ดินี่ เงือกสาวผู้แหวกว่ายหนีสงครามสู่โอลิมปิกเกมส์”, in มติชน‎, Bangkok: มติชน, archived from the original on 23 August 2016:

     ยุสร่า มาร์ดินี่ เงือกสาวผู้แหวกว่ายหนีสงครามสู่โอลิมปิกเกมส์

     yús-râa · maa-dì-nîi · ngʉ̂ʉak sǎao pûu wɛ̀ɛk-wâai nǐi sǒng-kraam sùu oo-lim-bpìk-geem

     Yusra Mardini, a young mermaid who swam away from war into Olympic Games.

7. (slang) dugong.
8. (zoology) (นก~) any of various birds of the family Bucerotidae.

• (snake) See งู (nguu).
• (nāga; dragon) See นาค (nâak).
• (crocodile) See จระเข้ (jɔɔ-rá-kêe).
• (dugong) See พะยูน (pá-yuun).

• นางเงือก (naang-ngʉ̂ʉak)

• Pittayaporn, Pittayawat. 2009–2010. "Karsts, Rivers, and Crocodiles". South-East Asia Program Bulletin 2009–2010: 13–17.
• Vovin, Alexander (2021) “Names of Large Exotic Animals and the Urheimat of Japonic”, in International Journal of Eurasian Linguistics, number 3, pages 105-120