พลาย

พลาย

1. Thai script form of balāya, dative singular of พล (bala, “strength”)

From Mon ဗၠဲာ (plài, “bachelor: unmarried man”). Cognate with Lao ພາຍ (phāi).

พลาย • (plaai)

1. (used of an elephant) male.
   • 1785, เจ้าพระยาพระคลัง (หน), ราชาธิราช, ตอน ๒:

     ขณะนั้น มะอายพะบูน...ขี่ช้างพลายกับทหารพันหนึ่งมาถึงประตูนั้น ให้จับพวกเม้ยคชาอิดตัดศีร์ษะเสียแล้วเอาไปตระเวนตีฆ้องร้องว่า ถ้าผู้ใดทำดังนี้อีกมิได้รักษาหน้าที่เชิงเทิน จะให้ลงพระราชทัณฑ์ตัดศีร์ษะเสีย

     kà-nà-nán má-aai-pá-buun...kìi cháang plaai gàp tá-hǎan pan nʉ̀ng maa tʉ̌ng bprà-dtuu nán hâi jàp pûuak mə́əi-ká-chaa-ìt dtàt sǐi-sà sǐia lɛ́ɛo ao bpai dtrà-ween dtii kɔ́ɔng rɔ́ɔng wâa tâa pûu-dai tam dang-níi ìik mí-dâai rák-sǎa nâa-tîi-chəəng-təən jà hâi long prá-râat-chá-tan dtàt sǐi-sà sǐia

     At that time, Ma Ai Pha Bun...mounted upon a bull elephant, led a thousand men-at-arms to the said gate. Having seized the men of Moei Khacha It, he had them beheaded and had their heads paraded around with men beating gongs and crying: 'Whoever dares to do like this again and fails to watch the battlements will be given the royal penalty of decapitation!'

   • 2007, หม่อมเจ้าชาตรีเฉลิม ยุคล and สุเนตร ชุตินธรานนท์, ตำนานสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ภาค ๑ องค์ประกันหงสา, สหมงคลฟิล์ม อินเตอร์เนชั่นแนล:

     เดิมเรามีราชสารเจริญทางไมตรี ลงพระทัยว่า จะขอเศวตกุญชรชาติช้างเอาไว้ประดับกรุงหงสา พระเจ้าพี่ก็มิอาจตรัสถวายให้ได้ บัดนี้ ต้องยกพยุหโยธาหาญ วิถีทุเรศกันดาร จำจะขอช้างเผือกพลายเพิ่มอีกสองช้างเป็นสี่ช้าง พระเจ้าพี่จะเห็นเป็นประการใด

     dəəm rao mii râat-chá-sǎan jà-rəən taang mai-dtrii long prá-tai wâa jà kɔ̌ɔ sà-wèet-gun-chɔɔn-châat-cháang ao wái bprà-dàp grung hǒng-sǎa prá-jâao-pîi gɔ̂ɔ mí àat dtràt tà-wǎai hâi dâai bàt-níi dtɔ̂ng yók pá-yú-hà-yoo-taa-hǎan wí-tǐi tú-rêet gan-daan jam jà kɔ̌ɔ cháang pʉ̀ʉak plaai pə̂əm ìik sɔ̌ɔng cháang bpen sìi cháang prá-jâao-pîi jà hěn bpen bprà-gaan dai

     Previously, I sent a royal missive extending my amity to you, intending to ask for white elephants as ornaments of my kingdom of Haṃsā. You, brother, however, turned down my request. Now that I have brought my army here through difficult distance, I should like to ask for two more bull white elephants, being four in total. How do you think, brother?

• พัง (pang)

พลาย • (plaai)

1. a title for or term of address to a male elephant.
   • 1785, เจ้าพระยาพระคลัง (หน), ราชาธิราช, ตอน ๑๖:

     ครั้งนี้ พระเจ้าราชาธิราชเปรียบเหมือนอสรพิษหาเขี้ยวแก้วมิได้ ด้วยสมิงพ่อเพ็ชร์แลสมิงนครอินท์ก็ถึงแก่ความตายเสียสิ้นแล้ว อนึ่ง สมิงพระรามแลช้างพลายประกายมาศเล่าเราก็จับตัวมาได้ เห็นกำลังพระเจ้าราชาธิราชจะถอยลง ศึกเราได้ทีอยู่แล้ว ข้าพเจ้าจะขอยกทัพบกทัพเรือตามลงไปเอาเมืองหงษาวดีให้ได้

     kráng-níi prá-jâao raa-chaa-tí-râat bprìiap-mʉ̌ʉan à-sɔ̌ɔ-rá-pít hǎa kîao-gɛ̂ɛo mí-dâai dûai sà-mǐng pɔ̂ɔ pét lɛɛ sà-mǐng ná-kɔɔn-in gɔ̂ɔ tʉ̌ng-gɛ̀ɛ-kwaam-dtaai sǐia sîn lɛ́ɛo à-nʉ̀ng sà-mǐng prá-raam lɛɛ cháang plaai bprà-gaai mâat lâo rao gɔ̂ɔ jàp dtuua maa dâai hěn gam-lang prá-jâao raa-chaa-tí-râat jà tɔ̌i long sʉ̀k rao dâai-tii yùu lɛ́ɛo kâa-pá-jâao jà kɔ̌ɔ yók táp-bòk táp-rʉʉa dtaam long bpai ao mʉʉang hǒng-sǎa-wá-dii hâi dâai

     This time, King Rachathirat is on a par with a serpent without fangs, for Saming Pho Phet and Saming Nakhon In have both perished, whilst Saming Phra Ram and Phlai Prakai Mat the Elephant have been caught by us. I think the strength of King Rachathirat is diminishing. As we are gaining the upper hand in the warfare, I should like to lead our land forces and naval fleets down to pursue them and capture the town of Hongsawadi to the best of my ability!

     สมเด็จพระเจ้าราชาธิราชครั้นแจ้งว่า นายช้างได้พลายประกายมาศมาดังนั้น ก็ดีพระทัยนัก จึงทรงฉลองพระบาทเสด็จออกไปรับถึงนอกค่าย พลายประกายมาศเห็นดังนั้นก็คุกเข่าลงทั้งสี่เท้า ยกงวงขึ้นจบ แล้วก็กอดเอาฝ่าพระบาท น้ำตาตก คำรนอยู่ สมเด็จพระเจ้าราชาธิราชทอดพระเนตรเห็นพลายประกายมาศต้องอาวุธบาดเจ็บ ก็มีพระทัยสงสาร จึงยกพระหัตถ์ขึ้นปรามาศเหนือตระพองช้างแล้วน้ำพระเนตรตก...จึงสั่งหมอประโพนแลแพทย์โอสถทั้งปวงให้เอายาไปรักษาใส่ต่อหน้าพระที่นั่งแล้วตรัสกำชับว่า ถ้าแม้นพลายประกายมาศเปนอันตราย กูจะฆ่าเสียให้สิ้นทั้งโคตร

     sǒm-dèt-prá-jâao raa-chaa-tí-râat krán jɛ̂ɛng wâa naai-cháang dâai plaai bprà-gaai mâat maa dang-nán gɔ̂ɔ dii-prá-tai nák jʉng song chà-lɔ̌ɔng-prá-bàat sà-dèt ɔ̀ɔk bpai ráp tʉ̌ng nɔ̂ɔk kâai plaai bprà-gaai mâat hěn dang-nán gɔ̂ɔ kúk-kào long táng sìi táao yók nguuang kʉ̂n jòp lɛ́ɛo gɔ̂ɔ gɔ̀ɔt ao fàa-prá-bàat náam-dtaa dtòk kam-ron yùu sǒm-dèt-prá-jâao raa-chaa-tí-râat tɔ̂ɔt-prá-nêet hěn plaai bprà-gaai mâat dtɔ̂ng aa-wút bàat-jèp gɔ̂ɔ mii prá-tai sǒng-sǎan jʉng yók prá-hàt kʉ̂n bpraa-mâat nʉ̌ʉa dtrà-pɔɔng cháang lɛ́ɛo náam-prá-nêet dtòk...jʉng sàng mɔ̌ɔ-bprà-poon lɛɛ pɛ̂ɛt-oo-sòt táng-bpuuang hâi ao yaa bpai rák-sǎa sài dtɔ̀ɔ-nâa-prá-tîi-nâng lɛ́ɛo dtràt gam-cháp wâa tâa mɛ́ɛn plaai bprà-gaai mâat bpen an-dtà-raai guu jà kâa sǐia hâi sîn táng kôot

     Upon learning that the mahout had thus brought Phlai Prakai Mat in, His Majesty King Rachathirat became greatly delighted. He then put on his shoes and went out to receive the elephant on the outskirts of the camp. Having seen him, Phlai Prakai Mat went down on its four knees, raised its trunk upon its forehead, caressed his feet, and kept uttering deep cries with the eyes shedding tears. His Majesty King Rachathirat, seeing Phlai Prakai Mat having been injured with weapons, felt grief for it. He then put his hand upon its fontanel to fondle it, as he began to cry... So he ordered all the elephant healers and medical officers to take medicaments out to treat it in his presence, with a strong warning: 'Should Phlai Prakai Mat die, I shall kill you and your entire families!'

   • 1785, เจ้าพระยาพระคลัง (หน), ราชาธิราช, ตอน ๔:

     ช้างของมังยอดฟ้ามีอยู่ ณ บ้านวัดตะเมาะเจ็ดช้าง ชื่อพลายประกายมาศตัวหนึ่ง พลายธนูเพ็ชร์ตัวหนึ่ง พลายสิงหนารายน์ตัวหนึ่ง พลายรักน้อยตัวหนึ่ง พลายเพรียวตัวหนึ่ง พลายผจญมารตัวหนึ่ง พลายสุริยะตัวหนึ่ง เปนเจ็ดช้างด้วยกัน แลพลายประกายมาศ พลายสิงหนารายน์ พลายธนูเพ็ชร์ สามช้างนี้มีฝีมือมากกล้าแข็งนัก

     cháang kɔ̌ɔng mang yɔ̂ɔt-fáa mii yùu ná bâan wát dtà-mɔ́ jèt cháang chʉ̂ʉ plaai bprà-gaai mâat dtuua nʉ̀ng chʉ̂ʉ plaai tá-nuu pét dtuua nʉ̀ng chʉ̂ʉ plaai sǐng naa-raai dtuua nʉ̀ng chʉ̂ʉ plaai rák nɔ́ɔi dtuua nʉ̀ng chʉ̂ʉ plaai priao dtuua nʉ̀ng chʉ̂ʉ plaai pà-jon maan dtuua nʉ̀ng chʉ̂ʉ plaai sù-rí-yá dtuua nʉ̀ng bpen jèt cháang dûai gan lɛɛ plaai bprà-gaai mâat plaai tá-nuu pét plaai sǐng naa-raai sǎam cháang níi mii fǐi-mʉʉ mâak glâa-kɛ̌ng nák

     Seven elephants of Mang Yot Fa are at Tamo Temple Village: one called Phlai Prakai Mat, one called Phlai Thanu Phet, one called Phlai Sing Narai, one called Phlai Rak Noi, one called Phlai Phriao, one called Phlai Phachon Man, and the other called Phlai Suriya, being seven elephants in total. And these three elephants — Phlai Prakai Mat, Phlai Sing Narai, and Phlai Thanu Phet — are of high skill and great strength.

2. (archaic) a title for or term of address to a young man.
   • ขุนช้างขุนแผน, ตอน ๓ พลายแก้วบวชเณร:

     จะกล่าวถึงพลายแก้วแววไว เมื่อบิดาบรรลัยแม่พาหนี ไปอาศัยอยู่ในกาญจน์บุรี กับนางทองประศรีผู้มารดา

     jà glàao tʉ̌ng plaai gɛ̂ɛo wɛɛo-wai · mʉ̂ʉa bì-daa ban-lai mɛ̂ɛ paa nǐi · bpai aa-sǎi yùu nai gaan-bù-rii · gàp naang tɔɔng bprà-sǐi pûu maan-daa

     Now we will talk of Phlai Kaeo the Wise after his father perished and his mother took him to flee. He now dwells in Kan Buri together with Lady Thong Prasi, his mother.

   • ขุนช้างขุนแผน, ตอน ๓๗ นางสร้อยฟ้าทำเสน่ห์:

     พลายชุมพลจึงว่าพี่สร้อยฟ้า ทำขนมเบื้องหนาเหมือนแป้งจี่ พระไวยตอบว่าหนาหนาดี ทองประศรีว่ากูไม่เคยพบ

     plaai chum pon jʉng wâa pîi sɔ̂ɔi- fáa · tam kà-nǒm-bʉ̂ʉang nǎa mʉ̌ʉan bpɛ̂ɛng-jìi · prá wai dtɔ̀ɔp wâa nǎa nǎa dii · tɔɔng bprà-sǐi wâa guu mâi kəəi póp

     Phlai Chum Phon then said: 'Sis Soi Fa, your crêpe is so thick like a pancake!' Phra Wai replied: 'How thick! Quite thick!' Thong Prasi said: 'Never once have I seen such a thing!'