maken

Nederlands

Uitspraak

Geluid: maken (hulp, bestand)
IPA: / ˈmakən / (2 lettergrepen); /ˈmaːkən/

Woordherkomst en -opbouw

erfwoord, in de betekenis van ‘iets in een bepaalde toestand brengen’ aangetroffen vanaf jaar 901 ^[1]

afkomstig van:

Middelnederlands: maken

Oudnederlands: makon

Germaans: *makōnan

Indo-Europees: *mag-

Verwant in Germaans:

West: Engels: make (Angelsaksisch: macian), Duits: machen, (Oudhoogduits: mahhōn), Fries: meitsje (Oudfries: makia)

Noord: Oudnoords: maka, Faeröers: maka

Andere Indo-Europese talen:

Frans: maquiller (Oudfrans: makier) ^[2]

Werkwoord

maken ^[3]

overgankelijk in elkaar zetten
- Hij was een houten meubel aan het maken.
overgankelijk ervoor zorgen dat iets weer werkt
- De jongen vroeg aan zijn vader of die zijn trein kon maken.
overgankelijk optellen tot een bepaald bedrag
- Dat maakt dan zes euro en tien cent.
overgankelijk voortbrengen, tot stand brengen, in een toestand brengen
- Deze band maakte muziek die miljoenen mensen vrolijk maakte.
▸ Ik was blij dat ik ook mijn ijsbijl bij me had waarmee ik me, indien nodig, kon zekeren en een nieuw spoor door de sneeuw kon maken.^[4]

Uitdrukkingen en gezegden

afhandig maken
ontfutselen
de koffer maken
de rekening maken
een sprong in het duister maken
een sprong in het duister maken
God een vlassen baard maken
het niet kunnen maken
volstrekt ongepast zijn
het bed maken
je weg maken
koffie maken
koorts maken
van een mug een olifant maken
van een mug een olifant maken
van het hart een steen maken
Een lange neus maken

tong uitsteken, iemand iets inpeperen (Jaloers maken)

Er is geen chocola van te maken

niet te begrijpen

Ergens een halszaak van maken

iets heel erg aantrekken en ernstig nemen

Ergens werk van maken

ergens mee aan de gang gaan

Geen bokkensprongen kunnen maken

weinig geld hebben om extra dingen te kunnen kopen

Goede sier maken

goed overkomen bij anderen

Het al te bont maken

het erg maken

Het te gortig maken

Honger maakt rauwe bonen zoet.

wanneer iemand echt honger heeft kan die dingen eten die die normaal niet lust

Iemand het hof maken

aardig tegen iemand doen in de hoop aardig gevonden te worden

Iemand iets diets maken

iemand iets wijs maken

Iemand kunnen maken en breken

de mogelijkheid hebben te beslissingen over iemands leven en dood en welbevinden

Iemand van kant maken

Iemand doden

Iemand zwart maken

lelijke dingen over iemand vertellen

Je moet geen slapende honden wakker maken.

beter niet over een bepaald onderwerp beginnen; je moet aan mensen die ergens niets van weten en het er wellicht niet mee eens zijn, niets erover vertellen

Korte metten maken

zonder lang nadenken

Monddood maken

Onbekend maakt onbemind.

iets wat nog onbekend is, kan ook niet geapprecieerd worden

Op iemand staat kunnen maken

op iemand kunnen vertrouwen/rekenen

Poeha maken

Overdreven doen of drukte maken

Ruim baan maken

aan de kant gaan en ruimte maken op de weg

Schoon schip maken

schulden betalen ofwel: de boel opruimen ofwel: na ruzie/problemen samen er uit komen en het verleden laten rusten

Soldaat maken

iets aanbreken en volledig op maken

Spatsies maken

Stennis maken, trappen, schoppen

Van de nood een deugd maken

zich aanpassen aan moeilijke omstandigheden en die benutten

Van je buik een afgod maken

erg veel geld uitgeven aan lekker eten en drinken

Van zijn hart geen moordkuil maken

zijn gevoelens niet opkroppen, vrijuit zeggen wat je niet bevalt, eerlijk zeggen over hoe er over iets gedacht wordt

Ze maken mij de pis niet lauw

Zich (te) sappel maken

zich (te) druk over iets maken

Zich uit de voeten maken

er van door gaan, gauw weggaan

met de hand gemaakt

niet machinaal gemaakt

iemand warm maken voor

iemand enthousast maken voor

• Nog een paar dagen verwijderd van de wapenstilstand staan de jongens niet meer te trappelen om de moffen te gaan kietelen en de enige manier om ze warm te maken voor de aanval was om ze pisnijdig te krijgen: waar zat Pradelle eigenlijk toen die twee jongens in hun rug geschoten werden? ^[5]

Spreekwoorden

een benauwde kat maakt rare sprongen
een kat in het nauw maakt rare sprongen
veel varkens maken de spoeling dun
als er over veel mensen iets verdeeld moet worden krijgt iedereen maar een klein deel
vele handen maken licht werk
als een karwei samen wordt opgepakt is het snel en gemakkelijk gedaan
zachte heelmeesters maken stinkende wonden
een aanpak die te voorzichtig is maakt problemen erger
Maak je maar boos, dan heb je twee keer werk, één keer om boos te worden, en één om niet meer boos te zijn.

woede kost veel energie en lost niets op

Belofte maakt schuld.

als je iets beloofd hebt moet je dat ook nakomen

Bitter in de mond, maakt het hart gezond.

iets heeft een vieze smaak maar maakt de mens wel beter

De gelegenheid maakt de dief.

wanneer de omstandigheden het gemakkelijker erop maken is stelen verleidelijk

De kleren maken de man.

met nette kleding en een goed verzorgd uiterlijk zal je veel sterker staan in het (zaken)leven

Een rotte appel in de mand, maakt al het gave fruit te schand.

als iemand uit een groep een fout maakt benadeelt hij de hele groep; door slechts één persoon kan iedereen van die groep een slechte naam krijgen

Eén uur van onbedachtzaamheid, kan maken dat men jaren schreit.

één moment van onvoorzichtigheid kan verschrikkelijke gevolgen hebben

Eén zwaluw maakt de lente niet.

het lijkt op een begin, maar dat zegt niets over het resultaat; Of: als 1 ding goed loopt, betekent het niet dat andere dingen ook zo goed gaan lopen

Één zwaluw maakt nog geen zomer.

het lijkt op een begin, maar dat zegt niets over het resultaat; Of: als 1 ding goed loopt, betekent het niet dat andere dingen ook zo goed gaan lopen

Eendracht maakt macht.

wanneer mensen samenwerken kan men veel bereiken

Geld maakt niet gelukkig.

er is meer in het leven dan rijkdom

Geld wat stom is, maakt recht wat krom is.

met geld kan men de ergste dingen goedmaken (voor geld is alles te koop)

Geluk is de kunst een boeket te maken van de bloemen waar je bij kunt

gelukkig leven met de gegeven mogelijkheden/beperkingen

Het oog van de meester maakt het paard vet.

het werk gebeurt beter als de baas toezicht houdt

Je kan geen omelet maken zonder eieren te breken.

om iets te bereiken moet je kosten maken of moeite doen

Vertalingen

1. in elkaar zetten

Bulgaars: правя ^(bg), произвеждам ^(bg), върша ^(bg), карам ^(bg), накарвам ^(bg)
Duits: machen ^(de)
Engels: do ^(en), make ^(en)
Noors: lage ^(no)
Nynorsk: lage ⁽ⁿⁿ⁾

Russisch: делать ^(ru) (délat') (imperfectief), сделать ^(ru) (cdélat') (perfectief)
Sloveens: delati ^(sl) početi ^(sl)
Spaans: hacer ^(es)
Oudnoords: greiða, hráða, reiða, smíða

2. ervoor zorgen dat iets weer werkt

Bulgaars: поправям ^(bg)
Duits: reparieren ^(de)

3. optellen tot een bepaald bedrag

Duits: ausmachen ^(de), kosten ^(de)

4. het niet kunnen maken

Duits: sich etwas nicht erlauben können

Onderstaande vertalingen dienen nagekeken te worden en omgezet in de bovenstaande tabellen. Nummers na de vertalingen komen niet noodzakelijk overeen met de opgegeven definities. Voor meer uitleg zie WikiWoordenboek:Hoe vertalingen nakijken.

1.