heer

Niet te verwarren met: Heer, heir

• Geluid:  heer    (hulp, bestand)
• IPA: / her / (1 lettergreep), /ɦɪːr/

• heer

• erfwoord: Van Middelnederlands here, uit Oudnederlands hērro, hēro, gesubstaniveerd uit de vergrotende trap van het bijvoeglijke naamwoord hēr ‘oud, belangrijk’ met leenbetekenis ‘voornaam, eerbiedwaardig’ uit de Oudhoogduitse cognaat die als Duits hehr ‘voornaam, verheven’ wordt voortgezet (zie ook Herr).^[1] Het Oudhoogduitse woord was zelf een leenvertaling van het Latijnse senior ‘hooggeplaatst persoon (zn.); ouder (bn.)’. Het had als oorspronkelijke betekenis ‘grijs, grijsharig’, evenals de cognaten in het Oudengels (hār) en Oudnoords (hárr). Verder te herleiden tot West-Germaans *hair, Oergermaans *hairaz, Indo-Europees *(s)ḱeh₃i-/ (s)ḱeh₃-. Ook verwant aan Oudiers cíar ‘donkerkleurig’.^[2] In het Engels met hoar en hare.
• erfwoord: Van Middelnederlands *heri, Proto-Germaans *harja-.^[3] In de betekenis van ‘leger’ voor het eerst aangetroffen in 850.^[4]

heer

1. m man

   • Dames en heren, van harte welkom op dit galaconcert. 

   ▸ Het is buiten de kwelzucht van de parcoursbouwers gerekend. Hier lag de afgelopen drie keer de eindstreep, maar verderop hebben ze een onverhard pad laten aanleggen. Nog wat verder omhoog, heren!^[5]

2. m deftige, aanzienlijke persoon van het mannelijk geslacht; iemand met veel sociale status
3. m belangrijke mannelijke persoon

   • De hoge heren hebben besloten dat er 100 mensen ontslagen moeten worden. 

   ▸ Natuurlijk hebben noch ik noch de heren in lange jurken enig idee wat waar is en wat niet, maar je moet tenslotte toch ergens in geloven. Ik zal er wellicht heel anders over denken over tien jaar tijd. Ik blijf zoeken.^[6]

4. m welgemanierd persoon,  gentleman zn 
5. m heerser
6. m persoon in wiens dienst men staat, meester, baas
7. m bezitter van een heerlijkheid
8. m houder van zekere adellijke titel
9. m aanspreektitel voor mannelijke personen
10. m (kaartspel) een van de vaste kaarten, waarvan de waarde meestal tussen die van vrouw en aas in ligt

• gentleman, heerschap, patroon

• De Heer kastijdt dien Hij liefheeft

• Een halfblanks heer

• Kinderen zijn een zegen des Heren

• Langs 's heren straten ( of wegen) Lopen

• Met grote heren is het kwaad kersen eten

• Niemand kan twee heren dienen

• Onze Lieve Heer heeft rare kostgangers

• Strenge heren regeren niet lang

• Zo heer, zo knecht

• Het woord heer staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "heer" herkend door:

heer o

1. (verouderd) (militair) (onveranderlijk);  leger zn 

• heerbaan, heerban, heerschaar, heerschare, heerstraat, heervaart, heerweg

• armee,  leger zn , legermacht, troepenmacht

• Zie de doorverwijspagina op Wikipedia voor meer informatie.