mówić

• mołwić

Inherited from Proto-Slavic *mъ̀lviti. By surface analysis, mowa +‎ -ić. First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /mɔːvit͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /movit͡ɕ/

mówić impf (frequentative mawiać)

1. (attested in Lesser Poland, Masovia, Greater Poland) to say, to speak (to vocalize using words)

   Synonyms: gatać, rzec

   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎, Miechów, page br 9:

     Pobudaiø ie moui [bog] vsemogøcy: Vstan

     [Pobudzaję je mowi [Bóg] wszemogący: Wstań]

   • 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor, Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116, Warsaw, page 287:

     Poslanem yest movycz do czyebye

     [Posłan-em jest mowić do ciebie]

   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎, Miechów, page br 15:

     A tim usem tec to bog mylosciuy moui reca: Vstan! Y mouy piruey sedøcim: Vstan

     [A tym wszem teć to Bog miłościwy mowi, rzeka: Wstań! I mowi pirzwej siedzącym]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎, Krakow, page 4b:

     A tako vøcz gego mila matuchna... ona gest bila k nemv barszo laskaue mouila a *rzekocz

     [A tako więc jego miła {matuchna}... ona jest była k niemu barzo łaskawie mowiła a rzekąc]

   • 1930 [c. 1455], “I Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 17, 17:

     Przeto mowylesz na dom slugy twego

     [Przeto mowiłeś na dom sługi twego]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 77, 22:

     I zle molwili sø o bodze

     [I źle mołwili są o Bodze]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 63, 5:

     Molwili sø, bichø pocrili sidla

     [Mołwili są, bychą pokryli sidła]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 36:

     Bąndzely nyewyesta mązzatha, yasz kv kthorey dzedzynye myeny y mowy szą dlya possagv alybo kthorimkole obiczayem prawo myecz

     [Będzieli niewiesta mężata, jaż ku ktorej dziedzinie mieni i mowi się dla posagu alibo ktorymkole obyczajem prawo mieć]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 5, 6:

     Zgubisz wsz[y]stky, gisz molwø lsze

     [Zgubisz wsz[y]stki, jiż mołwią łże]

   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎, Miechów, page br 10:

     Moui to slou[o] albo sedøcim, albo spøcim, albo lezøcim

     [Mowi to słowo albo siedzącym, albo śpiącym, albo leżącym]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 11, 2:

     Prosznoscy molwili sø kaszdi ku swemu blisznemu, wargi lsciwe w sercy y serczem molwili sø

     [Prozności mołwili są każdy ku swemu bliźniemu, wargi lściwe w siercy i siercem mołwili są]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 30, 22:

     Nema bødzcze vsta lscziwa, isze mowø przecziwo prawemu lichotø

     [Niema bądźcie usta lściwa iże mowią przeciwo prawemu lichotę]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 129v:

     Spuridicus […] id est immunda dicens plvgąvye movyaczy

     [Spuridicus […] id est immunda dicens plugawie mowiący]

   1. (attested in Lesser Poland) to speak against, to deny, to negate
      • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎, Krakow, page 12a:

        Allecz ga naprzecif themv nix ne mouø, ysze ktoricz clouek ma on vele dzecy a na slusbøcz ge on vyrzødzy, vøczcy ony byuagø slachethny a dobrich obyczagof napelneny

        [Aleć ja naprzeciw temu nics nie mowię, iże ktoryć człowiek ma on wiele dzieci a na służbęć je on wyrządzi, więcci oni bywają ślachetni a dobrych obyczajow napełnieni]

   2. to insult, to maledict
      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 429:

        O dobry czye vczynek nye kamyenvyemy, ale yze movysch przeczyw bogu, yze ty bądącz czlovyekyem dzyalasz szye bogyem

        [O dobry cie uczynek nie kamienujemy, ale iże mowisz przeciw Bogu i iże ty będąc człowiekiem działasz sie Bogiem]

   3. to speak for, to speak in someone's name
      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 422:

        Vymy, ysch ten yest syn... Wschakocz ma lata, pytayczye yego, nyechacz sam za szye movy

        [Wimy, iż ten jest syn... wszakoć ma lata, pytajcie jego, niechać sam za sie mowi]

   4. to speak with, to converse with
      • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 34, 34:

        Wloszyl zakryczye na lycze swoge, ktore, wchodzø ku bogu a mowyø z nym, odgymal

        [Włożył zakrycie na lice swoje, ktore, wchodzę ku Bogu a mowię z nim, odjimał]

      • 1874-1891 [XV in.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{, ,} , volume XXIV, page 73:

        Mouili a preto medzi soba dixerunt ergo ad invicem

        [Mowili a przeto miedzy sobą dixerunt ergo ad invicem]

   5. to speak (to be able to use a particular language)
      • 1930 [c. 1455], “IV Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 18, 26:

        Tedi rzeknø Elyachym..., a Sobnya, a Iohae...: Prosymi, abi nam mowyl... po syrsku, bo rozumyemi temv iøzikv, a nye mow nam po szidowsku

        [Tedy rzekną Elijachym... a Sobnia, a Johae...: Prosimy, aby nam mowił... po syrsku, bo rozumiemy temu języku, a nie mow nam po żydowsku]

   6. (attested in Lesser Poland) to narrate; to tell a story
      • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 39, 13:

        Prawdø twoiø y zbawene twoie molwil iesm

        [Prawdę twoję i zbawienie twoje mołwił jeśm]

   7. (attested in Lesser Poland) to recite
      • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 26, 11:

        Psalm molwicz bødø gospodnu

        [Psalm mołwić będę Gospodnu]

      • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 63:

        Gdyby vrzadnik... gynako rothą przysągy mowyl swyathkom, nyszly gest skazano..., gyny w myastho gego ma bycz vstawyon

        [Gdyby urzędnik... jinako rotę przysięgi mowił świadkom, niżli jest skazano..., jiny w miasto jego ma być ustawion]

   8. to repeat
      • 15th century, Spowiedź powszechna - Confessio generalis, number 5:

        Mowczye za mną spovyecz powszednya

        [Mowcie za mną spowiedź powszednią]

   9. to say; Further details are uncertain. Possibilities include:
      • 1874-1891 [XV in.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{, ,} , volume XXIV, page 72:

        Movil dicebat

        [Mowił dicebat]

2. (attested in Masovia, Greater Poland) to call, to name
   • 1874-1891 [XV p. post.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{, ,} , volume XXV, page 161:

     Cogitans vel nominans baczvcz albo myszlącz, albo mowyącz

     [Cogitans vel nominans bacząc albo myśląc, albo mowiąc]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 17, 15:

     Swey zenye nye bødzesz mowycz Saray, ale Sara

     [Swej żenie nie będziesz mowić Saraj, ale Sara]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 476:

     Alyecz yest oczyecz moy, ktory mye vyelby, ktorego vy movyczye, by byl vasch bog

     [Aleć jest ociec moj, ktory mie wielbi, ktorego wy mowicie, by był wasz Bog]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 47:

     Taczy nye badą szą mocz mowycz dobrymy, gdysz szą nyerowny dobrym mąszom *dompnymany

     [Tacy nie będą się moc mowić dobrymi, gdyż są nierowni dobrym mężom dompnimani]

   • 1880-1894 [XV ex.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎, volume I, Gniezno, Warsaw, page 144:

     Nye mov bycz szwyąthym, nysly bądzye, ale pyrvey bycz, czo by prawdzyvyey movyono

     [Nie mow być świętym, niźli będzie, ale pirwej być, co by prawdziwiej mowiono]

3. (law, attested in Masovia, Lesser Poland) to speak (to make statements in court)
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 78:

     Komornyczy albo vrzadnyczy thako poszadzeny nye mayą, nyszlyby wlosthne szwe rzeczy, mowycz

     [Komornicy albo urzędnicy tako posadzeni nie mają, niżliby włostne swe rzeczy mowić]

   1. (law) to accuse
      • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎, Lesser Poland, page 30:

        Vstawiamy, aby gednemv dano winą abo pomowyon o glową y poprzyssyąszon przez tego, kto nany mowy

        [Ustawiamy, aby jednemu dano winę, abo pomowion o głowę i poprzysiężon przez tego, kto nań mowi]

      • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 49, 21:

        Sedzøcz przeciwo bratu twemu molwil ies

        [Siedząc przeciwo bratu twemu mołwił jeś]

   2. to protest
      • 1884 [c. 1455-1460], “Die Magdeburger Urtheile. Ein Deutschen Rechtes in polnischer Sprache aus der Mitte des XV Jahrhunderts”, in Aleksander Brückner, editor, Archiv für slavische Philologie, volume VI, page 389:

        Dorotha... ono tho czyrpyala, szlowye przeczyw temv nye mowyla

        [Dorota... ona to cirpiała, słowie przeciw temu nie mowiła]

   3. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) to dispute
      • 1872 [XV in.], Konstanty Małkowski, editor, Przegląd najdawniejszych pomników języka polskiego‎, page 118:

        A take ten gisti Jassek ma mu dacz veczni pocoy hy weczne milczenie o wsithky rzeczi, *czosbø mal k nemu gdi mowicz

        [A takie ten jisti Jaszek ma mu dać wieczny pokoj hy wieczne milczenie o wszytki rzeczy, cożby miał k niemu gdy mowić]

      • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 79:

        Tako ona zlomy they drugyey panyey wwyazanye przetho, ysz ona w czasz gye odwolala y pyrwey k nemu mowyla podlug prawa

        [Tako ona złomi tej drugiej paniej wwiązanie, przeto iż ona w czas je odwołała i pirwej k niemu mowiła podług prawa]

      • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎, Lesser Poland, page 28:

        Vstawyamy, aby w tey dzedzynye, ktora by byla nagabana... dano yawny rok, ... acz kto ma mowycz czso k tey dzedzynye, abo yszby byla gego, abo ktore prawo w nyey ma, aby... tv na rokv vkazonem praw[a] swa vkazal

        [Ustawiamy, aby w tej dziedzinie, ktora by była nagabana... dano jawny rok, ... acz kto ma mowić cso k tej dziedzinie, abo iżby była jego, abo ktore prawo w niej ma, aby... tu na roku ukazanem [a] praw[a] swa ukazał]

      • 1902 [1403], “Wybór zapisek sądowych grodzkich i ziemskich wielkopolskich z XV wieku”, in Franciszek Piekosiński, editor, Studia, rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego‎, volume 6, Poznań, Pyzdry, Kościan, Gniezno, page 172:

        Jaco mi Czibek ne movil o ten con

        [Jako mi Cybek nie mowił o ten koń]

4. (attested in Masovia, Lesser Poland) to decide
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 64:

     A thakesz mowymy, kedyby przeth starostą naszym tho szą sstalo

     [A takież mowimy, kiedyby przed starostą naszym to się zstało]

   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎, Lesser Poland, page 7:

     I na to mowymy my, aczby tesz rzeka moczą czlowieczą gynądy obroczona, a wszakosz pyrwsze brzegy myedzy dzedzinamy graniczą czynyą

     [I na to mowimy my, aczby też rzeka mocą człowieczą jinędy obrocona, a wszakoż pirwsze brzegi miedzy dziedzinami granicę czynią]

5. (attested in Greater Poland, Lesser Poland) to tell (to inform, to let know)
   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{, ,} , volume XXII, page 235:

     Mowy ewange[li]a, eze Xpus, nysze mowil, vsta swa otworzil

     [Mowi ewanjelista, eże Krystus niże mowił, usta swa otworzył]

   • 1959 [1395], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 187, Poznań:

     Dami gim rok do Koz[e]mina, yako gosczine listi movø

     [Damy jim rok do Koź[e]mina, jako gościne listy mowią]

   • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎, Greater Poland, page 11:

     Sym wyklada szye plastr, bo molwy, yze smętek lyeczy rany grzechow

     [Sin wykłada sie plastr, bo mołwi, iże smętek leczy rany grzechow]

   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎, Miechów, page cv 20:

     Y moui ewangelista suøti pod obrazem trsy crolew poganskih: Gde iesc tec, ienze sø narodil crol zidowsky

     [I mowi ewanjelista święty pod obrazem trzy krolew pogańskich: Gdzie jeść teć, jenże się narodził, krol żydowski]

   1. (attested in Silesia) to explain
      • 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎, volume III, Wrocław, page 290:

        Na tho pyszmo wyencze mowy

        [Na to pismo więce mowi]

• Polish: mówić, mówieć (Middle Polish)
• Silesian: mōwić

• Boryś, Wiesław (2005) “mówić”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “mówić”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “mówić”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “mówić, mołwić”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “mówić”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

• mówieć (Middle Polish)

Inherited from Old Polish mówić. By surface analysis, mowa +‎ -ić.

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -uvit͡ɕ
• Syllabification: mó‧wić

mówić impf (perfective powiedzieć, frequentative mawiać)

1. (transitive) to say, to tell (to vocalize using words)

   Synonyms: powiadać, prawić, rzec

   Antonym: milczeć

2. (transitive) to call, to name (to speak using a particular name)

   Synonym: (synonymous when referring to names) nazywać

   mówić do kogoś Janik ― to call someone Janik

3. (transitive) to say, to tell (to indicate how someone should proceed or act)
4. (transitive) to say, to tell (to be an indicator or sign of something else)
5. (transitive) to say; to go, to tell about (to contain or communicate specific information on a topic)

   legenda mówi ― the legend goes

   autor mówi ― an author says

6. (transitive) to say, to tell (to communicate by non-verbal means)

mówić impf

1. (transitive) to talk, to converse (to speak with one or more people in a conversation)

   Synonyms: gadać, rozmawiać

2. (intransitive) to speak (to be able to talk in a given lect or language)

   Czy mówi Pan(i) po angielsku? ― Do you speak English? (formal)

   Mówisz po angielsku? ― Do you speak English? (informal)

3. (intransitive) to say, to tell (to appear in someone's behavior)

   Synonym: przemawiać

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), mówić is one of the most used words in Polish, appearing 59 times in scientific texts, 29 times in news, 118 times in essays, 215 times in fiction, and 476 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 897 times, making it the 45th most common word in a corpus of 500,000 words.^[1]

• mówić in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• mówić in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “mowić, mowieć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Ewa Rodek (29.03.2023) “MÓWIĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “mówić”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “mówić”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1902), “mówić”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 2, Warsaw, page 1056
• mówić in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
• Wanda Decyk-Zięba, editor (2018-2022), “mówić”, in Dydaktyczny Słownik Etymologiczno-historyczny Języka Polskiego [A Didactic, Historical, Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), →ISBN